Bewustwording van onze gedachten, emoties en acties. Het brengt de wereld zoveel meer dan individueel geluk. Want zodra we ontdekken welke hardnekkige automatismen bijdragen aan de onvrede in ons leven, is de eerste stap naar gelijkheid gezet.
Gelijkheid? Ja, tussen mensen – en alles wat leeft als je het boeddha vraagt.
Elk voorwerp dat we kopen, raakt ergens op deze wereldbol een man, vrouw of helaas kind dat er keihard voor gewerkt heeft. Geen koffie zonder boerin die voor minder dan een euro per dag werkt. Geen goedkope sokken zonder kinderen die moeten helpen. En zelfs geen schoolfruit zonder illegale arbeiders op de bananenplantage.
Zijn we ons daar bewust van?
Ik in ieder geval niet. Uit automatisme koop ik de goedkoopste bananen en duik ik op de aanbiedingen. Alles behalve mindful. Goedkoop en scoren. Gewoon inladen en wegwezen. Zonder ook maar een moment bewust te zijn van mijn koopgedrag. Niet denkend aan de kinderen en slaven die er hard voor werken. Want, dat wij geen slaven om de hoek hebben wonen, betekent niet dat ze verleden tijd zijn.
Ons koop- en ook eetgedrag is een individuele aangelegenheid geworden waar nauwelijks bewustzijn aan te pas komt. Filosoof Michiel Korthals, verbonden aan de Universiteit van Wageningen, sprak recent over het gebrek aan voedselvaardigheden om bewust eten te kopen, te maken en te verschaffen wat ertoe leidt dat we ethische normen tussen haakjes zetten wanneer we de supermarkt binnenlopen.
Onlangs kocht ik mijn eerste Fairtrade banaan. Bij de Aldi.
In plaats van zijn goedkope gele buurtgenoot. En ik ging voor drie sterren rookvlees, dertig cent duurder dan de knaller ernaast. Nog steeds tevreden over deze aankoop die me vijftig cent méér kostte. Waarde bleek niet alleen in geld uit te drukken zijn. Gevoel en bewustzijn deden nu mee.
Mindful winkelen en bewust kopen?
Het klinkt als een marketingplan en toch is mijn insteek oprecht: bewust zijn van wat we kopen in de winkel en welke handen het product hebben geraakt voordat het bij ons op tafel staat. En dat bewustzijn moet ik zelf ontwikkelen, net zo goed als de supermarkt managers die mij verleiden. Want ook de supermarkten zijn rijp voor verandering. Zo heeft Oxfam Novib een indrukwekkend onderzoeksverslag gepubliceerd. Daarin wordt aangetoond dat alle supermarkten in Nederland onvoldoende scoren op als het gaat om het voorkomen van uitbuiting in hun productieketens.
Overigens was het geen stichting, onderzoekers of journalist die mij wakker schudde. Nee, bewust leven werd mij ingegeven door de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh. Vanuit zijn boeddhistische filosofie deed hij mij inzien dat alles met elkaar verbonden is. Interbeing noemt hij het ook wel. Als het aan hem ligt, staat het werkwoord binnenkort in het woordenboek. Papier had nooit een wit velletje kunnen zijn zonder de zon, de bomen en de houthakker. En onze kleding zou nu nog steeds aan de katoenplant hangen als het niet geregend had, de boeren niet hadden geoogst en de naaimachines kapot waren geweest.
De wereld zien in alles wat we eten en doen.
Het valt niet mee. Bij een heerlijke reep chocolade stilstaan bij het klimaat, kinderarbeid en ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dat is nogal een opdracht. Liever relaxen met een reep chocolade en kop thee bij een goede film. Snacken met een cola tijdens Studio Sport. Of hoeven we niet te kiezen? Kunnen we stilstaan bij de wereld én ontspannen?
Ja, zeg ik. Van bewust kopen worden we gelukkiger.”
Want niemand zo blij als de Zuid-Amerikaanse boerin die dankzij haar cacaoverkoop een mooi inkomen verzamelt. En volop geluk voor de Ugandese boer die bloemen verkoopt en extra geld krijgt om zijn dagelijkse inkomen te verhogen van één naar vier euro. Koop bewust een product dat aan de standaard van eerlijke handel voldoet en je geniet dubbel: van het product zelf en de structurele verandering aan de andere kant van de wereldbol.
En laten we ondertussen hopen dat zowel de supermarkten als overheden wat vaker stilstaan bij de machtspositie die zij hebben.
Vanuit die positie kunnen ze het verschil maken. Supermarkten door te kiezen voor leveranciers die het welzijn van boeren en arbeiders respecteren en overheden door wetgeving te maken die uitbuiting aan banden legt. Want uiteindelijk hebben al deze ego’s ook een gezin en we mogen er toch vanuit gaan dat zij hun familie ook niet graag uitbuiten.
Ps: Oxfam voert campagne voor eerlijk winkelen. Deze stichting draagt bij aan bewustwording over misstanden zoals kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden en lage lonen. In 2016 hebben zij populaire merken onderzocht en bekeken hoe eerlijk ze zijn. Check jouw favoriet op deze site.
