Boeddha; materieel gezien had hij alles, maar dat gaf hem niet de voldoening die hij zocht. Boeddha ging op zoek naar zijn persoonlijke vervulling en hield vol totdat hij niks meer bezat. Uiteindelijk wist hij zichzelf te ‘verlichten’ en vond iets wat veel meer waard was dan al het materiële dat hij ooit kon bezitten:
Een onthecht bestaan zonder lijden
Wie was boeddha?
We hebben allemaal wel een associatie met boeddha, of eigenlijk: het boeddhisme. Monniken in wijnrode gewaden die gebedsteksten uitspreken, mediterende goeroes die in lotushouding urenlang stilzitten of groepssessies in kloosters. Het roept een beeld op van onthaasting, vrede, empathie en sereniteit. Het lijkt een manier van leven, doen en denken die ons helpt in de zoektocht naar innerlijke rust. Maar waar komt dit ‘fenomeen’ vandaan.
Boeddhisme een religie?
Sommige mensen kijken naar het boeddhisme als een religie, anderen beweren dat het ‘slechts’ een levenshouding is. Als je de wereldwijde religies bekijkt, wordt het boeddhisme altijd genoemd in één adem met het christendom, de islam of bijvoorbeeld het hindoeïsme. Immers, het boeddhisme biedt ook methoden om je dagelijkse leven zinvol in te richten. En het geeft antwoorden op essentiële vragen over het bestaan. Maar, het boeddhisme kent geen god. En dat is voor mensen een reden om het boeddhisme af te wijzen. Maar wat als je (net als ik) katholiek bent met een boeddhistische levenswijze? Boeddha zelf maakte zich er niet druk om:
Wees kritisch, ongeacht je geloof, en kies de elementen die bij jou passen.
Prins Siddhartha
Om deze leer te kunnen begrijpen moeten we zo’n 2500 jaar terug in de tijd; naar de geboorte van prins Siddhartha in Nepal. Deze jongen groeide op in het koninkrijk van zijn vader waar hij binnen de beschermende muren van het paleis woonde. Naarmate hij ouder werd, kwam het moment dichterbij waarop hij zijn vader zou opvolgen. Om de wereld buiten het paleis te leren kennen, stuurde zijn vader de 29-jarige prins op pad. Eenmaal gearriveerd in de ‘gewone wereld’ aanschouwde Siddhartha armoede, ziekte en andere menselijke ervaringen. Daarmee was hij in zijn beschermde omgeving nog nooit geconfronteerd geweest. Dit was het begin van een drastische ommekeer in zijn leven. Hij vertrok voorgoed uit het paleis, volgde zijn vader niet op en ging op zoek naar antwoorden. Hij wilde begrijpen waarom mensen lijden en op welke manier zij dat konden overwinnen.
Boeddha’s verlichting
Siddhartha had zes jaar nodig om het antwoord te vinden. Op 35-jarige leeftijd lukte het hem totaal onthecht te raken, dat wil zeggen: vrij van enig lijden. Dit moment vond plaats na vele omzwervingen en meditaties onder de Bodhi-boom in India (bodhi = verlicht). Dit was tevens het moment waarop Siddhartha transformeerde tot een boeddha, wat betekent: staat van volledige verlichting.In praktijk kunnen meerdere personen deze toestand bereiken en dus ook een ‘boeddha’ genoemd worden. Echter, in dit geval gaat het om de grondlegger van de boeddhistische leer: Boeddha Sakyamuni. ‘Sakya’ verwijst naar de gemeenschap waar hij vandaan kwam en ‘muni’ naar het woord ‘wijze’.
Het boeddhisme verspreidt
Na zijn verlichting onder de heilige boom trok Boeddha Sakyamuni 45 jaar lang door India. Met zijn innerlijke wijsheid hielp hij mensen om hun eigen ‘staat van verlichting’ te bereiken. Tot aan zijn dood op tachtigjarige leeftijd wist hij talloze mensen te inspireren en een solide basis te leggen voor het geloof. Juist omdat Boeddha Sakyamuni tijdens zijn leven al vele volgelingen kende, bleef zijn gedachtegoed overeind. De kern van het boeddhisme werd opgeschreven en de leefregels concreet gemaakt. Tot op de dag van vandaag worden ze toegepast door volgelingen over de hele wereld, zowel door religieuze als niet-religieuze aanhangers. In sommige landen zie je een zeer strikte vorm waarbij het geloof onderdeel uitmaakt van alle dagelijkse handelingen. In andere landen is het een ‘zachte’ geloofsovertuiging die eenvoudig aansluit bij moderne leefpatronen en ons leert om eenvoudig te leven.
De leer van boeddha
Wat houdt deze leer nu in? Het komt er op neer dat we zelf verantwoordelijk zijn voor ons geluk, en dus ook voor onze onvrede. Het zijn onze negatieve gedachten die maken dat we nu ongelukkig zijn. Door daar verandering in te brengen en op een positieve wijze te kijken naar het leven dat we nu leiden, brengen we rust en voldoening in onszelf. Hoe krijgen we dat volgens Boeddha voor elkaar? Door een ‘goed’ leven te leiden: de juiste dingen te doen en te denken. En door zelfonderzoek middels meditatie.
In contact met elkaar
Haat, diefstal, wraak of woede brengen ons verder van het spirituele pad af, maar liefde, hulp of bijvoorbeeld onderwijs geven ons voldoening en rust. Door meditatie komen we tegelijkertijd dichter bij onszelf en leren we vrede te hebben met het heden. Pas wanneer we in contact staan met onszelf, kunnen we de energie laten stromen en de kracht en warmte van anderen voelen. Volgens het boeddhisme staan we namelijk allemaal in contact met elkaar. Dat motiveert ons om mensen die op ons pad komen te respecteren.
Natuurlijk, er zijn grenzen, want als iemand ons oplicht of mishandelt, hoeven we deze persoon niet direct te waarderen. Maar we kunnen wel proberen om de negatieve energie om te buigen tot een positieve gedachtegang. Bijvoorbeeld door ons te realiseren dat onze manier van denken en doen uiteindelijk een goede uitwerking heeft op alles in het leven.
We hebben niet de keus welke problemen ons treffen, maar, we kunnen wel kiezen hoe we erop reageren.
Compassie hebben
Dankzij een goed en integer leven en voldoende zelfreflectie kunnen we door de boeddhistische levenshouding heel wat wijzer worden. Daarbij gaat het niet om exacte wetenschap, maar de wijsheid en kracht om negatieve gedachten los te laten. Als we ons niet uit het veld laten slaan door gebeurtenissen die in eerste instantie vervelend lijken, wordt de geest steeds stabieler. Het lukt ons mensen, dingen of gebeurtenissen te zien zoals ze werkelijk zijn in plaats van zoals we dénken dat het in elkaar zit. Zo’n zuivere aard is een geweldig streven op weg naar persoonlijke verlichting. Het is overigens de kunst om zuiver te blijven in elke situatie. Respect hebben voor mensen die het moeilijk hebben lukt ons allemaal wel. Maar het wordt lastiger wanneer mensen ons vertrouwen hebben geschonden, liegen of ten schande hebben gemaakt.
Alles verandert, niets blijft
Het loslaten van negatieve gedachten sluit naadloos aan bij de boeddhistische overtuiging dat alles veranderlijk is. Juist daarom moeten we ons nergens aan hechten. Want de dingen die we mooi vinden of mensen die we liefhebben, komen en gaan. Door te werken aan een stabiele geest wordt het makkelijker te verwerken dat relaties vergankelijk zijn. En dus ook dat mensen om wat voor reden dan ook uit het leven verdwijnen. Het zorgt er ook voor dat we tevreden zijn met de dingen die we nu hebben in plaats van andere zaken na te streven.
Trainen van de geest
De totale leer omvat een overweldigend geheel aan waarheden, leefregels, stellingen en tradities. Voor miljoenen mensen over de hele wereld is het boeddhisme een studie die volgens sommige aanhangers meerdere levens voortduurt. Elk leven biedt ons een kans om dichter bij persoonlijke verlichting te komen. Dat vraagt om jarenlange toewijding en discipline. Toetreden tot het klooster is een manier om dit te realiseren. Anderzijds kunnen we door een dagelijks leven vol compassie ook een heel eind komen. Het gaat er om dat we onze geest blijven trainen.
Gelukkig is zo’n bewust leven zonder oordeel ook mogelijk met een drukke baan en een afwisselend privéleven.
Op reis naar boeddha
Mocht je de behoefte hebben om meer over het boeddhisme te leren, dan kun je boeken lezen en boeddhistische films kijken. Retraites en actieve deelname via studiecentra is ook een mogelijkheid. Je treedt verder in de voetsporen van Boeddha Sakyamuni door zijn geboortegrond en stoepa’s (heilige monumenten) te bezoeken in India en Nepal of de kloosters in boeddhistische landen zoals Tibet en Bhutan. Mocht je vaker zulke reizen maken, dan merk je al snel dat het boeddhisme verschillende uitingsvormen kent. Het varieert van strikt disciplinair tot vormen de vrijer zijn en zich bijvoorbeeld veel sterker richten op meditatie.
Boeddhisme in Tibet
Tibet krijgt in deze context een bijzondere vermelding, met de dalai lama als ongekend populaire uitdrager van deze leer te midden van grootmacht China. Ondanks zijn vertrek naar India weet deze ‘eenvoudige monnik’ zijn volgelingen tot ver buiten Tibet te inspireren een vreedzaam leven te leiden. Met een reis naar Tibet ondervind je aan den lijve hoe de dagelijkse praktijk van het boeddhisme eruit ziet. In deze regio vormt het niet alleen een geloof. Het boeddhisme is hier een stroming die buitengewoon sterk verankerd is met de cultuur en historie van het de mensen en het land.
Boeddhisme in praktijk
Gelukkig kunnen we ook dichter bij huis het boeddhisme ervaren of zelf in praktijk brengen. En misschien ben je al op weg: als je in je leven op een punt gekomen bent waarop je voelt dat er iets moet veranderen. Misschien voel je wel onvrede en onrust, maar lukt het nog niet om het concreet te benoemen. Wie weet zit je middenin een proces van verandering. Ontdek zelf wat het boeddhisme jou brengen kan. Haal eruit wat bij jou past en geef jezelf de tijd om je prettiger te gaan voelen en antwoorden te vinden op je vragen.
Dankzij mijn werk voor de Boeddhistische media word ik dagelijks geïnspireerd door de mooiste films, artikelen en documentaires over het boeddhisme. Een platform waar ik ook aan werk is Bodhi. Hier vind je boeddhistische wijsheid voor de 21e eeuw.
