Welke rol heeft de natuur in ons leven en wat kunnen we ervan leren? De natuur maakt dat wij kunnen leven. De kracht die uitgaat van nieuw leven zegt álles. Niets is zo magisch, fascinerend en tegelijkertijd onbegrijpelijk als het ontstaan van leven. Er is niks intelligenter dan het universum waar wij deel van uitmaken. Ga maar eens na: moet je vragen om te ademen of elke dag je best doen om je hart te laten kloppen? Het gaat allemaal vanzelf. Je bent geboren met een intelligent lichaam dankzij de aarde waar je uit voortkomt.
Jammer genoeg verliezen we het besef van deze kracht.
We lijken onze zintuigen op slot te zetten en verruilen de sensitiviteit voor een rationeel kader. We laten ons in raad en daad bijstaan door feiten en cijfers en vertrouwen soms alleen nog op externe informatiebronnen die ons overladen met nog meer data. De kracht van de natuur gaat verloren en we raken compleet gedesoriënteerd. De aardbol is een grote energiebron. Helaas vergeten we dat te vaak. We zijn zo gefocust op ons dagelijkse doen, dat we niet meer zien hoe krachtig onze wereld is waar de energie vanaf spat. Dat gaat vanzelf, hoeven wij helemaal niks voor te doen. Vulkanen, de zee, bliksem, de zon en maan, krachtvelden die altijd actief zijn, niet gehinderd door welke ratio dan ook. Een natuurlijke balans die leven mogelijk maakt.
Houd in gedachten dat het hoogmoed is om te denken dat we weten hoe we de aarde moeten redden: onze planeet zorgt voor zichzelf. Het enige wat we kunnen doen is proberen onszelf te redden.
James Loveloc, Brits natuurbeschermer
De natuur vraagt ons te bewegen.
Van nature zijn we bewegende wezens, maar de comfort in ons leven maakt dat we steeds minder hoeven te bewegen. In onze primaire behoeften is makkelijk te voorzien (een dak boven ons hoofd, voedsel, kleding en sanitaire voorzieningen). Daardoor raken we verstrikt in onze denken. Emoties gaan ‘vast’ zitten in ons lichaam terwijl ze juist snakken naar beweging. Het woord emotie is afgeleid van het Latijn: movere (bewegen) en e (uit). Gevoelens moeten de ruimte hebben om te bewegen, maar als wij stilstaan gaan ze ‘etteren’. Dat we nu geen jagers en verzamelaars meer zijn, betekent niet dat we stil moeten gaan zitten. Bewegen geeft de mentale energie om de stappen te zetten die nodig zijn voor een gezond leven. De lichaamsfabriek is altijd aan het werk, ook als we slapen. Weet je waarom tachtigjarige boeren in Italiaanse dorpjes gelukkig zijn? Het leven is zwaar, maar ze zijn altijd in beweging en staan volledig in verbinding met de seizoen en elkaar: iedere dag oogsten om genoeg te kunnen eten en daarna met de hele familie ervan genieten.
Ervaar nu zelf de kracht van de bomen in de natuur.
Neem een rustig moment en breng een bezoek aan een bos. Sluit je ogen en breng je ademhaling tot rust. Richt je aandacht op je adem en laat je gedachten komen en gaan. Voel je voeten in verbinding met de aarde terwijl je de focus houdt op je ademhaling. Rustig in en uit. Stel je voor dat je voeten de wortels van een boom vormen die steeds dieper in de aarde raken. Maak een diepe connectie met de grond onder jou. Laat je adem via de wortels de aarde in- en uitgaan. Bij elke inademing laat je de kracht van de aarde in je lichaam stromen. En bij elke uitademing stuur je jouw liefde terug de aarde in. Herhaal deze oefening vijf minuten of zolang als jij nodig hebt. Open je ogen en ervaar wat de kracht van de natuur jou in dit moment heeft gebracht.
Veel onderzoek is er gedaan naar de kracht van bomen.
Het is onvoorstelbaar wat zij te betekenen hebben in verbinding met ons leven. De anatomie van een boom is net zo wonderlijk als die van ons mensen. Net zoals wij mensen bestaan uit vele onderdelen die samenwerken is dat voor een boom niet anders. En een boom heeft het vermogen om ons te voorzien van zuurstof en de kracht om schadelijke gassen zoals kooldioxide te verwijderen, waardoor de lucht die we inademen gezonder wordt.
Bomen verminderen negatieve effecten op ons milieu.
Om het eenvoudig te houden: een boom bestaat uit bladeren, takken, een stam en wortels. Kijk eens goed naar een boom en je ziet dat ongeveer vijf procent van de boom uit bladeren bestaat, vijftien procent uit takken, zestig procent uit stammen en twintig procent uit wortels. Door middel van een proces dat fotosynthese heet, zuigen bladeren kooldioxide en water op en gebruiken ze de energie van de zon om dit om te zetten in chemische verbindingen zoals suikers die de boom voeden. Als een bijproduct van die chemische reactie wordt zuurstof geproduceerd en afgegeven door de boom. Bomen slaan ook kooldioxide op in hun vezels en helpen zo de lucht te zuiveren en de negatieve effecten van deze CO2 op ons milieu te verminderen.
Het lijkt er wel op alsof bomen een compleet verborgen leven leiden.
Door er aandacht voor te hebben en de wijsheid van bomen te faciliteren als coach, breng je mensen terug ‘op aarde’. Peter Wohlleben, bomen wetenschapper en auteur van de international bestseller The Hidden Life of Trees weet als geen ander wat het geheim van bomen is. Volgens hem is het al minstens veertig jaar bekend dat bomen met elkaar communiceren. Het werd voor het eerst ontdekt in Afrika, waar Acaciabomen werden onderzocht. Als hun bladeren werden gebeten door giraffen, pompten de bomen gif naar binnen – niet alleen naar de gebeten boom, maar ook naar de omringende bomen. Wetenschappers ontdekten dat de bomen communiceren via gas. Later kwamen ze erachter dat de wortels van de bomen er ook bij betrokken waren en ze via schimmels met elkaar in verbinding staan. In een interview met Psychology Today zegt Wohlleben:
Bomen zijn veel meer dan bio-robots die alleen werken met een genetische code die hun leven bepaalt. Ze kunnen voelen, tellen, leren en strategieën veranderen als ze slechte dingen meemaken.
Bomen onderzoeker Peter Wohlleben
Wohlleben vervolgt: ‘Of hun leven als het onze voelt, weet ik niet. Maar hun gevoelens liggen erg dicht bij onze emoties en het beschrijven ervan helpt ons.’ De meeste mensen willen gewoon een gelukkig leven leiden. In de breedste zin van het woord is het niet veel anders met bomen, want zij hebben ook gevoelens en zijn sociaal. Dit is bewezen door verschillende wetenschappelijke studies. En dat is geen toeval, maar een natuurlijk principe. Bij veel soorten overheerst het sociale en niet het ego. Dit sociale gedrag van bomen is een mooi voorbeeld voor de mensheid.
Samen kunnen bomen in bossen zichzelf langzaam afkoelen, terwijl een boom die alleen staat zou uitdrogen.
Afgezien van het sociale is er zoveel meer te leren van bomen zoals traagheid. Dit is ook een principe in de natuur: als je langzaam gaat, word je oud. Bomen die snel groeien leven minder lang, terwijl bomen die langzaam groeien oud kunnen worden. Je ziet dit bij veel diersoorten en ook bij ons: wie een snel, stressvol leven leidt, houdt het meestal minder lang vol.
Wat betekenen bomen voor jou?
Wat is jouw eerste herinnering aan een boom? Welke rol spelen bomen nu in jouw leven? En wat voel jij als je in een bos bent? Neem eens de tijd om erover na te denken en jouw verhaal op papier te schrijven. Wat is voor jou de kracht van bomen?
Meer films en inspiratie over de kracht van bomen:
- Ben je enthousiast geworden over het werk van Wohlleben? Dan is deze bomen animatie van de BBC ook een aanrader.
- En wil je meer weten over de geheime kracht van bomen? Kijk dan de documentaire The Hidden Life of Trees uit 2021 van regisseur Jörg Adolph.
- En wat gebeurt er als bomen een eigen stem krijgen? Laat je inspireren door de creatieve documentaire Talking Trees uit 2017 van Bert Barten. Deze kunstenaar en activist heeft inmiddels een indrukwekkende beweging in het leven geroepen van mensen die zich inzetten voor bomen: Talking Trees. Dit is een wereldwijde samenwerking tussen kunstenaars, wetenschappers, muzikanten, universiteiten, bedrijven, ingenieurs, publiek, natuurliefhebbers en nog veel meer. Allemaal met dezelfde missie om de ervaring van onze één-op-één verbinding met de natuur te delen.
We leven in een groot netwerk van mensen, planten en dieren.
Het is onmogelijk deze kracht te ontkennen en ons boven andere soorten te verheffen. Wij zijn afhankelijk van de intelligentie van de natuur en we kunnen onze leven erop afstemmen. Zo heb je niet alleen de kracht van bomen tot je beschikking, maar ook die van schimmels, water, de zon, de maan, de wind en de seizoenen die ons telkens weer iets ander te vertellen hebben.
Een ander, niet te onderschatten vermogen van de natuur is de heilzame werking van haar rijkdom aan planten, kruiden en bloemen.
De magische werking van de plantenwereld is dat zij een disbalans uitstekend weten te harmoniseren. Dat kunnen ze niet alleen voor zichzelf, maar ook voor anderen. Wat nog mooier is, is dat er mensen zijn die deze boodschappen kunnen vangen. Niet met een vlindernet, maar wel in water. Er ontstaat dan een zogeheten bloesemremedie waarvan je druppels kunt innemen zodat de planten en bloemen hun harmoniserende eigenschappen delen.
De Nederlandse onderneemster Sandra Alderden heeft zich gespecialiseerd in bloesemremedies.
Op haar Franse permacultuur boerderij en camping Simply Canvas Farm werkt zij met deze natuurremedies. Ze vertelt erover:
Bloesemremedies werken een beetje als een homeopathisch geneesmiddel. Ze delen de boodschappen van planten. En wat een prachtige verhalen hebben de planten en bloemen voor ons.
Sandra vertelt over de kracht van de natuur
Sandra weet alles over de kracht van de natuur: ‘De remedie van de bramenbloesem is bijvoorbeeld de pionier. Als plant is ze één van de eersten die opkomt wanneer je stopt met grasmaaien. Haar doornen beschermen jonge bomen tegen knabbelende hazen. Als bloesemremedie ondersteunt ze je wanneer je op een nieuw punt in je leven bent aangekomen. Ze beschermt je, maar moedigt je ook aan verder te groeien en langzaam maar zeker een stap voorwaarts te nemen’.
Niet alleen de braam brengt een krachtige boodschap.
Sandra heeft door haar ervaring nog veel meer doeltreffende bloesemremedie ontwikkeld. De sering bijvoorbeeld helpt om de luchtigheid en humor levend te houden, zelfs in wat mistige tijden. En de bloesemremedie van de lotusbloemen uit boeddhistisch klooster Plum Village helpen je in het huidige moment te blijven, want vooral in het nu is veel vrijheid te vinden. Zo kunnen alle bloemen, planten, bosjes en bomen een steuntje in de rug geven met een hele persoonlijke boodschap. Sandra maakt de bloesemremedies zelf met wilde bloemen van haar boerderij, of van andere speciale plekken, zoals bedevaartsplek Lourdes, een eik die honderden jaren oud is of waterlelies en lotusbloemen uit een bijzondere tuin speciaal en nergens anders te vinden.
De Chinese kruidenleer maakt ook gebruik van de helende kracht van de natuur, beter bekend als TCM.
Dit staat bekend als traditionele Chinese geneeskunde (TCM). Chinese kruidengeneeskunde maakt deel uit van een groter genezingssysteem dat ook acupunctuur, massage, voedingsadvies en lichaamsbeweging omvat. De onderliggende principes van TCM verschillen sterk van de traditionele westerse opvattingen over gezondheid, ziekte en de werking van het lichaam. Chinese kruiden worden voorgeschreven om onevenwichtige energie weer in balans te brengen. De TCM-filosofie stelt dat alles, ook de organen van het lichaam, is samengesteld uit de vijf elementen: vuur, aarde, metaal, water en hout. De kruiden worden op dezelfde manier ingedeeld in de vijf smaken: zoet, zout, bitter, scherp en zuur. Omdat de huid bijvoorbeeld een Yang-orgaan van het metaalelement is, zou het worden behandeld met een scherp kruid.
Naast bloesemremedies en TCM vind je in andere culturen nog meer inspiratie voor een holistische en heilzame werking van de natuur.
Vanuit een filosofisch perspectief haal je nog veel meer ut de kracht van de natuur. Talloze dichters hebben zich laten voeden door wat zij in de natuur hebben ervaren. Een van hen is de bekende Amerikaanse dichteres Mary Oliver. In 2005 publiceerde zij haar bundel Why I wake early. Deze bundel bevat prachtige gedichten over dieren zoals krekels, padden, forellenlelies, zwarte slangen, guldenroede en beren. Ook schrijft ze over het begroeten van de ochtend en het kijken naar de herten. Elk gedicht is doordrongen van haar waarneming die het alledaagse in ons leven en de natuurlijke wereld om ons heen beschouwt en een veelheid aan redenen vindt om vroeg wakker te worden.
Ook is er de klassieke haiku die je rechtstreeks in verbinden met de natuur brengt.
De klassieke Japanse haiku is een hooggewaardeerd literair genre waarin de directe verbondenheid van de mens met de natuur centraal staat. Haiku is een van oorsprong Japanse dichtvorm uit de zeventiende eeuw. In 1960 werden de eerste gedichten vertaald en gepubliceerd in het Nederlands. De Japanse dichter Basho (1644-1694) bracht de haiku tot bloei. Een haiku is een kort gedicht en bestaat meestal uit drie regels van 5-7-5 lettergrepen. Een rijmvorm is ongebruikelijk. In een haiku komt de natuurbeleving veel voor, maar geen waardeoordelen zoals bijvoorbeeld mooi of verdrietig. Haiku’s gaan over momenten van objectieve ervaring, niet over subjectieve interpretatie of analyse van die gebeurtenissen. Verder bevat de haiku altijd twee naast elkaar liggende ideeën die een verband met elkaar hebben. Haiku is traditioneel gericht op details van iemands omgeving die betrekking hebben op de menselijke conditie. Een expliciete danwel impliciete verwijzing naar het seizoen of de wisseling van de seizoenen, in het Japans kigo genoemd, is ook een essentieel element van haiku. Volgens de dichteres J. van Tooren, een van de oprichters van de Haiku Kring Nederland, is haiku natuurpoëzie:
Het landschap wordt verbeeld, of de bloemen, dieren en dingen om de mens heen, en de mens zelf als deel van dit alles. Dit hangt samen met het feit dat de grote tegenstelling tussen mens en natuur, die bij ons zoveel spanningen veroorzaakt, eenvoudig niet bestaat in de Japanse denkwereld.
dichteres J. van Tooren over de natuurpoëzie
Een kikker die plots
in de oude vijver duikt
geluid van water.
(voorbeeld van een haiku van Basho)
De symbolische, heilzame en poëtische impact van de natuur kent geen grenzen. Als je je hierin verdiept, ontdek je hoe rijk de wereld van zichzelf is.
