Sommige mensen hebben aan één woord genoeg om elkaar te begrijpen. Maar wat als je samen leeft of werkt en elkaar niet begrijpt? Gelukkig kan iedereen dat leren.
Ruzies met je partner vanuit onbegrip of stress op je werk omdat niemand je begrijpt. Als we toch eens wat meer inzicht hadden in wat iemand anders denkt of voelt. Elkaar begrijpen, dat zou het leven zoveel makkelijker maken. Een begripvolle relatie met onze directe omgeving maakt ons gelukkig. Ik neem het me iedere dag opnieuw voor; de intentie dat ik luister, aandacht heb voor andere mensen en probeer te helpen als ze erom vragen. Dat is niet altijd vanzelfsprekend, ook ik moet er hard voor werken. Maar het is iedere glimlach waard. Sterker nog: met compassie kunnen we een einde maken aan de zinloze conflicten die talloze mensen het leven zuur maakt.
Wat is ‘elkaar begrijpen’ eigenlijk?
Begrip voor elkaar klinkt mooi, maar er gaat heel veel aan vooraf. Wat betekent het eigenlijk, begrip voor elkaar? Uit wetenschappelijk onderzoek naar medeleven blijkt dat we twee categorieën van gedeeld begrip kunnen onderscheiden:
- voelen wat een ander voelt
- begrijpen wat een ander voelt
1. Voelen wat een ander voelt
Van nature geraakt worden door een voorval en zorg hebben voor andere mensen, dat is de eerste categorie. Je voelt aan wat iemand bedoelt, zegt of meemaakt. En daar gaan we passief of actief mee aan de slag: empathie en compassie.
a) Empathie
Meevoelen, bijvoorbeeld wanneer je iemand op straat ziet liggen bij een ongeluk. Dat is een passieve variant van inlevingsvermogen. Of geraakt worden door beelden in het journaal van een vluchteling die verdronken is.
b) Compassie
Bezorgd zijn en zorgen voor een ander, actief medeleven tonen dus. Zoals meehelpen in vluchtelingen kampen, werken voor een goed doel of vrijwilligerswerk in het ziekenhuis.
2. Begrijpen wat een ander voelt
Hier ligt de nadruk op ons denken. Door onze gedachten te vormen begrijpen we de emoties van de ander, zonder dat er empathie of compassie voor nodig is.
Begrip is niet vanzelfsprekend
Inlevingsvermogen lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Zo zijn er kinderen en volwassenen die niet beschikken over het vermogen om een ander aan te voelen. En dat maakt het leven voor henzelf en familie soms erg zwaar. Mensen met autisme bijvoorbeeld. Bij hen ontbreekt het aan empathie, iets dat we normaal gesproken in onze kinderjaren ontwikkelen. De meeste van ons ontdekken ‘medeleven’ rond het tweede of derde levensjaar (zoals uitgelegd in de Theory of Mind). Op die leeftijd herkennen we gevoelens zoals boos en vrolijk en leren we het ook te benoemen. Om het daarna bij ándere mensen te herkennen. Papa is boos. Mama lacht en is vrolijk. Vanaf dat moment kunnen we elkaar ook voor de gek houden.
Laat kinderen huilen
Deze theorie verklaart in mijn ogen waarom het zo belangrijk is dat jonge kinderen de ruimte krijgen hun emoties te verkennen: Stop met alles dood te zwijgen. Huilen mag. Boos zijn ook. Hoe komen onze gevoelens anders tot ontwikkeling? En ook als ouders mag je emoties laten zien. Dan snappen je kinderen tenminste dat jij ook een mens bent met alles wat daarbij hoort. En nee, als een gek tekeer gaan waar je kinderen bij zijn, dat kan ik niemand aanraden. Maar op een rustige toon vertellen dat je boos bent en waarom kan echt geen kwaad. En tranen mogen er ook zijn. Als je maar uitlegt waarom je huilt op een niveau dat een kind begrijpen kan. Verdriet om wangedrag van een vriendin, daar heeft een kind geen boodschap aan. Maar tranen bij het verlies van een dierbare hoeft niemand te verbergen.
Effect van mind trainingen op begrip
Empathie wetenschappers zoals de Duitse Tania Singer hebben aangetoond dat verschillende delen in ons brein actief zijn als we meeleven. Voor Singer aanleiding om een grootschalig onderzoek uit te voeren naar de vraag of we kunnen leren elkaar beter te begrijpen. Daarbij werd onderzocht of specifieke mind trainingen effect hebben op ons vermogen om elkaar te begrijpen. Ze ging aan de slag met drie varianten:
- Mindfulness: mediteren op aandacht en ademhaling + oefeningen om in het nu te zijn
- Compassie en empathie training: mediteren op medeleven + liefde voor anderen in praktijk brengen
- Cognitie training: eigen gedachten observeren + gedachten van een ander verkennen
Hebben deze mind trainingen effect gehad?
Ja. De verschillende trainingen uit het onderzoek lieten een veranderingen in de hersenen zien in de gebieden waar begrip geactiveerd en geregistreerd wordt. Door begrip te trainen kunnen we ons volwassen brein beïnvloeden in denken-voelen-doen. Ook als we dat als kind niet hebben geleerd. Het is dus mogelijk om op latere leeftijd sociaal gedrag te ontwikkelen richting mensen, groepen, culturen en religies die we niet spontaan begrijpen. Ontzettend waardevol bij conflictsituaties die ontsporen omdat niemand elkaar begrijpt.
Elkaar thuis begrijpen, partner en gezin
En hoe ziet dat er thuis dan uit? Want als we dáár niet begrepen worden, waar dan nog wel? Ons thuis is immers een veilige haven waar we onszelf willen zijn, zonder conflicten, spanning of verborgen agenda’s. Jammer genoeg is er zoveel ellende door onbegrip tussen partners of ouders en kinderen, terwijl we zoveel van elkaar kunnen leren.
Begin nu. Thuis. Vandaag.
We kunnen ons massaal inschrijven voor mindfulness- en compassietrainingen, dat juich ik alleen maar toe, maar we hoeven daar niet op te wachten.
Thuis aan de slag, 8 tips voor relatie en gezin
- Doe een ding tegelijk en STOP als je een ander wil begrijpen.
- Richt je aandacht naar je partner of kind en luister.
- Leg die telefoon weg. Laat de stofzuiger staan. Ga zitten en hoor wat iemand te zeggen heeft.
- Herhaal wat je gehoord hebt.
- Vraag alleen of het klopt. Verbind er geen oordeel aan. Iedereen heeft recht op zijn verhaal en iedere emotie is rechtvaardig.
- Geef iemand de ruimte ‘te zijn’.
- En ontdek samen wat de ander nodig heeft
- Betrek het niet op jezelf. Blijf bij de ander.
En wie begrijpt mij dan?
Begrip draait niet om jou. Leer eerst begrip op te brengen voor een ander. Dan word ook jij begrepen.
Didie schackman
8 Tips voor jouw begrip
- Probeer geduld te hebben, ook als je al (te) lang hebt gewacht.
- Heb vertrouwen in de wederkerigheid van compassie. Geef en je zal ontvangen. Maar, cijfer je zelf niet weg: iedereen heeft recht op zijn of haar verhaal.
- Geef aan wanneer jij ergens mee worstelt. Zonder iemand de schuld te geven.
- Vraag tijd en aandacht. Neem je eigen problemen serieus. Je bent meer waard dan een korte opmerking tijdens een autoritje of het opruimen.
- Vertel wat je dwarszit, hoe je je voelt en waar je begrip voor vraagt.
- Laat de ander – en dat kunnen ook je kinderen zijn – in eigen woorden herhalen waar je aandacht voor vraagt.
- En bedank elkaar.
- Leer jezelf nog beter begrijpen door te vragen: Wie ben ik?
Dat is het. Geen verwachtingen, verwijten, veronderstellingen of voorwaarden. Begrip voor elkaar is een manier van denken, voelen en doen; een vertrekpunt voor onvoorwaardelijke liefde en eenvoudig geluk.
Leer andere mensen te begrijpen en jij zal begrepen worden.
Wil je alle resultaten van het onderzoek naar compassie en begrip bekijken? Kijk de video van Tania Singer, neurowetenschapper en compassie deskundige:
ps: de foto is gemaakt door Annie Spratt. Zij woont in de UK en maakt onder meer reisreportages. Dit keer street art in Lissabon.
