Onlangs kreeg ik zakelijk bezoek uit Zuid-Afrika. De ‘chief executive’ van ‘Cape Town Partnership’ bracht een bezoek aan Eindhoven. Zijn missie: design in Nederland ervaren, met name de samenwerking tussen publieke en private sector. Een rondleiding in Design Academy Eindhoven, de plek waar ik werkte, mocht daarbij niet ontbreken.
Design hoofdstad Kaapstad
Aangezien ‘falen in de voorbereiding de voorbereiding van het falen is’, liet ik het me deze keer niet gebeuren. En dus verdiepte ik mij in creatief Kaapstad. Geen slecht plan, want wat las ik: Kaapstad is al een jaar (!) geleden verkozen tot design hoofdstad van de wereld voor 2014. Beetje jammer om dat niet te weten als je op een designacademie werkt en je collega onlangs met studenten naar Helsinki is geweest, de huidige design hoofdstad.
Onder de indruk van het designsysteem
En ja hoor, het eerste wat mijn gast zei: Capetown is awarded…. Yes I know! Congratulations. En hij: “You must come and visit us then.” Ik: “Ofcourse!” (dan zetten we de vliegangst maar even opzij!). De rondleiding was verder van korte duur. De chief was vooral verbaasd over het mooie ecosysteem dat DAE heeft ‘aangelegd’ voor haar studenten. Van theorie tot werkplaatsen en van open lesruimten tot loungebar, alles binnen handbereik én binnen één gebouw.
Bovendien sprak hij zijn waardering uit voor onze mentaliteit van ‘hard werken’. Dat verbaasde me. We zijn immers nog lang geen USA en hebben netjes onze vakantiedagen. Maar toch, vergeleken met Zuid-Afrika schijnen wij toch wel erg hard te werken. Tot zover het bezoek, maar Zuid-Afrika was nog lang niet uit mijn geheugen. Ik wilde ‘het’ nog melden aan de chief, maar om te voorkomen dat de rondleiding over mij ging, liet ik het achterwege.
En toch was het relevant. Het is namelijk alweer zeventien jaar geleden dat ikzelf als 17-jarige de hand schudde van Nelson Mandela, op de trappen van het regeringsgebouw in Pretoria. In de hoedanigheid van Miss Nederland.
Op schoonheid had ik me nooit voor willen staan, maar van avontuur kon ik geen genoeg krijgen.
De titel opende voor mij de spannende deuren die ik gretig wilde openen. Ja, ik mocht Mandela recht in de ogen kijken, drie zoenen geven en twee zinnen met hem wisselen. “How is mister Kok?”, vroeg hij. “He is doing fine,” zei ik met een glimlach alsof ik dagelijks aan de koffie zat met de toenmalige minister-president Wim Kok. Een golf van opwinding en opluchting ging door mijn lichaam. Daarna mocht ik terug naar mijn plek op de trappen van het imposante gebouw.
Ik voelde meer emoties dan een 17-jarig meisje normaal gesproken zou kunnen verwerken.
Wat vooraf ging aan deze ‘speeddate’ was op zichzelf al een bijzonder moment van ontroering dat ik nooit zal vergeten (zoals wel meer gebeurtenissen destijds in Zuid-Afrika in aanloop naar de Miss World verkiezing). De Miss World verkiezing zelf was een vrij oppervlakkige aangelegenheid met veel pracht en praal, financiele en politieke belangen. En nog heel veel meer wat ik als nuchtere 17-jarige waarschijnlijk nooit had kunnen weten of begrijpen.
Maar de zomerse namiddag met Mandela blijft in mijn herinnering.
Ik zie het nog zo voor me. We stonden met zo’n 86 missen opgesteld bij het parlementsgebouw. Iedereen perfect kleurrijk gekleed en netjes verzorgd tegen de achtergrond van de Zuid-Afrikaanse roomkleurige trappen. De zon scheen fel, er waaide een zuchtje wind en het was muisstil. Eigenlijk een bizarre aanblik: zoveel vrouwen bij elkaar en complete stilte. Het was een ongekende voorbode van respect.
We zouden HEM gaan zien.
Zenuwachtig keken we achter ons, want hij zou vanuit een van de gebouwen richting de trap lopen. Het bleef stil even stil, maar toen kwam er een groen, goedkleurig figuur tevoorschijn ondersteund door twee andere personen. Nog steeds was er geen geluid te horen. Het trio kwam dichterbij en we konden een charismatische man onderscheiden met een gekleurde huid en grijze haren, bijgestaan door twee vrouwen. Dit was Nelson Mandela! Hij was nabij en liep in onze richting.
Op dat moment namen de zenuwen, het respect en de aanblik van deze tere, maar ongelooflijk heldhaftige man de overhand. De tranen rolden over mijn wangen. De magie van Nelson Mandela. Onwerkelijk.
Herinneringen aan Mandela
Pas rond mijn dertigste zou ik een musical over deze man zien, en een documentaire van Astrid Joosten, maar op dat moment in 1995 was de aanblik en nabijheid van Mandela meer dan genoeg om als 17-jarige al te voelen wat hij betekende voor de wereld. Zijn leed, heldendaden en strijdlustigheid drongen mijn hart binnen tijdens die middag in Pretoria. Na enkele minuten maakte dit alles plaats voor oprechte zenuwen want ik zou, net als de andere (jonge) vrouwen, naar hem toe gaan lopen en één op één enkele woorden wisselen. Dat ging me wonderbaarlijk genoeg goed af, zoals hiervoor beschreven in de korte, onderhoudende dialoog over Wim Kok.
Aandacht voor mijn eigen Miss verhaal
Nelson Mandela en de Miss World verkiezing waren de woorden die ik de directeur van Cape Town Partnerships wilde toewerpen in de lift van Design Academy Eindhoven, ergens tussen etage 5 en 6. En wat ben ik blij dat ik mijn mond heb gehouden! Het had buitengewoon zonde geweest om zo’n levenservaring even snel door een liftschacht te slingeren.
Nu ik de emoties weer voel, besef ik hoe belangrijk het is om de tijd te nemen zulke ervaringen te herbeleven, ervan te genieten en te beschrijven met zorg en aandacht. Of de chief en ik elkaar nog eens gaan ontmoeten (lang leve designstad Capetown 2014), moet blijken. Ik ben er wel zeker van dat ik dan een tafeltje zoek en hem in alle rust meeneem op avontuur naar Pretoria.
