Heb jij last van oud verdriet en zoek je een manier om dit te verwerken? Ik heb jarenlang verdriet met me meegesleept zonder te weten wat ik ermee kon doen. Ik had niet eens in de gaten dat het oud verdriet was. Vaak genoeg hoorde ik wetenschappers en schrijvers praten over het verwerken van jeugdtrauma’s, maar nooit dacht ik aan mezelf. Een trauma was in mijn ogen alleen iets dat oorlogsslachtoffers of veteranen kennen. Door studie, ervaringen en praten met experts weet ik nu wel beter. Iedereen kan een jeugdtrauma met zich meedragen, ook als je veilig bent opgegroeid in Nederland. De impact van het trauma is voor iedereen anders, maar het verdriet niet minder groot. Daarom is het zo belangrijk je oude emoties in de ogen te kijken en serieus te nemen. Je hoeft er niet mee te blijven lopen. Oud verdriet kun je leren loslaten om zo jeugdtrauma’s te verwerken.
Waarom ik oplossingen deel om trauma te verwerken?
Omdat het zonde is te wachten op je geluk. Ik heb jarenlang gehoopt dat ik door mijn daadkracht, ambities en volharding gelukkig zou worden, maar oud verdriet laat zich niet zomaar verjagen. Daar zijn structurele oplossingen voor nodig. Vaak was ik even gelukkig, door een mooie werkopdracht, een fijne middag met mijn gezin of een heerlijk zelfgebakken brood. Maar zodra ik op mezelf was teruggeworpen in stilte kwam het oude verdriet weer opzetten. Ik begreep het nooit goed. Waarom mocht ik niet gewoon gelukkig blijven? Ik wilde leren om te genieten van de balans en rust in mijn leven en niet steeds ontwricht raken.
Daarom ging ik op zoek naar oplossingen om trauma te verwerken.
Niet alleen voor mezelf, maar iedereen die te lang blijft lopen met pijnlijke herinneringen. Bij de retraites die ik tegenwoordig organiseer, zijn er ook regelmatig deelnemers die worstelen met jeugdtrauma’s en de energie die het kost om daarmee te leven. Wat zou het mooi zijn als er een manier is om de impact ervan kleiner te maken. En dat ook deze mensen oplossingen vinden om pijn los te laten.
Mijn eigen pijn gaat terug naar mijn kinderjaren met een onrustige thuissituatie.
Er was erg veel spanning tussen mijn ouders onderling en ook met mijn broer. Ik trok me vaak terug op mijn slaapkamer waar ik wachtte tot het weer stil in huis werd. Diep in mijn hart wilde ik schuilen bij mijn ouders en daar uithuilen, maar juist die plek was niet beschikbaar. Ik stopte mijn gevoel weg en kwam pas tevoorschijn als de spanning in huis was verdwenen. Dan verscheen ik ‘op het toneel’ om iedereen op te vrolijken en er alsnog een leuke dag van te maken. Het was helaas geen structurele oplossing. Er gebeurde van alles in huis waar ik niks van begreep. Uiteindelijk werd ik angstig en durfde ik zelfs niet meer naar groep acht van de basisschool. De laatste dagen van het schooljaar zat ik verstopt in het bosje achter ons huis. De meester kwam op huisbezoek, maar ik was verdwenen, in mijn schuilplek tussen de bomen.
Naarmate ik ouder werd, stapelde het verdriet zich op.
Er ontstond een wirwar van trauma’s in mijn lichaam die zich niet meer liet ontrafelen. Ik nam deze leegte overal mee naar toe en raakte vertrouwd met de duistere bondgenoot. Het gaf me doorzettingsvermogen om vol te houden, wat ik ook deed, maar het putte me tegelijkertijd uit. Al die oude emoties kostten zoveel energie. Ik wist dat er iets moest gebeuren.
Jarenlang heb ik gezocht naar oplossingen om mijn jeugdtrauma te verwerken.
Omdat ik geen duidelijke oplossingen vond en ook niet wist hoe ik de leegte kon aanpakken, heeft mijn zoektocht lang geduurd. Ik heb talloze therapieën uitgeprobeerd, jaren gepraat met uiteenlopende deskundigen, maar het gaf me niet de rust die ik nodig had. Het heeft vast en zeker effect gehad, maar bracht mij helaas niet terug in mijn lichaam. Mijn sprekende brein maakte overuren, terwijl de emoties genegeerd werden. Toch hield ik vol: door jaren te luisteren naar mijn verdriet en me bewust te worden van de oude emoties, vond ik een uitweg in oosterse stromingen, mindfulness en bewegen. Omdat ik wilde begrijpen waarom het me hielp, bestudeerde ik de werking ervan. Via schrijvers, leraren en wetenschappers vond ik het antwoord op mijn vraag:
Wat zijn oplossingen om trauma te verwerken?
- Mediteren
- Mindfulness
- Bewegen (yoga, dansen, vechtsporten)
- Schrijven
- EMDR
Er zijn nog meer oplossingen en er is niet één ultieme behandeling. Toch heb ik gekozen voor deze vijf oplossingen. Ik heb er namelijk ervaring mee gehad en ze hebben mij persoonlijk geholpen. Daarom deel ik ze.
Uit onderzoek naar traumaverwerking blijkt mindfulness, mediteren en yoga essentieel bij de verwerking van trauma.
Dankzij een van mijn retraite leraren (Jeroen Verstappen) ontdekte ik dit wetenschappelijke inzicht. Hij deelde een artikel van Augeo, een stichting gericht op hulp aan kinderen die niet veilig opgroeien. Daarin was trauma onderzoeker Bessel van der Kolk aan het woord. Zijn observaties openden mijn ogen. Van der Kolk: “Uit hersenonderzoek weten we dat trauma’s kunnen leiden tot veranderingen in de hersenen. Als we schokkende gebeurtenissen meemaken of ons bedreigd voelen, zenden we instinctief signalen uit naar anderen om ons te hulp te schieten. Maar als niemand te hulp schiet of gevaar blijft dreigen, treden oudere hersengebieden in werking: de emotionele hersenen, die uit de zoogdierhersenen en de reptielenhersenen bestaan. Dan blokkeert het talige deel van het brein en schakelen we over op primitievere manieren van overleven: vechten, vluchten of verstijven. Stresshormonen zijn de motor van die reacties.”
Bij getraumatiseerde kinderen en volwassenen is de stressreactie chronisch geworden. Daardoor raakt het alarmsysteem in de hersenen verkeerd afgesteld.
trauma wetenschapper Bessel van der Kolk
Bij trauma verdwijnt het vermogen van je brein om dingen helder onder woorden te brengen. Zie het als een stevige ruzie waarbij je zo boos bent, dat je niet helder uit je woorden komt. Daarom is het bij traumaverwerking zinvol om de focus te verleggen van het pratende brein naar een andere vorm van heling: via beweging!
Ik verdiepte mij in het werk van Van der Kolk en raakte gefascineerd door zijn onderzoeken.
Zijn pleidooi voor mindfulness, mediteren, bewegen was voor mij een bevestiging van de weg die ik was ingeslagen. En het gaf me moed om door te gaan met het organiseren van retraites en schrijven over mindful leven. Mijn werk zou een bron van inspiratie kunnen zijn voor iedereen die zich vrij wil maken van oude, vastgeroeste pijn. Daarom dook ik nog dieper in de materie over traumaverwerking.
Ik deel mijn inzichten en die van wetenschappers om je te leren omgaan met oude, overweldigende ervaringen.
Didie Schackman
Aan de slag met traumaverwerking…
Sleep jij nog steeds oud verdriet met je mee? Het is tijd voor jouw weg naar herstel vanuit wetenschappelijke onderbouwing; eigenaar worden van je lichaam, emoties en gedachten. De behoefte om je vrij te voelen zonder overspoeld te worden door herinneringen, emoties en pijn. Wat zou het fijn zijn als je jezelf mag zijn. In zijn boek Traumasporen omschrijft Van der Kolk dit verlangen heel mooi.
Zou jij ook graag het volgende willen ervaren?
- een manier vinden om kalm en geconcentreerd te blijven
- rust te bewaren als je herinnerd wordt aan het verleden
- ontdekken hoe je je in het hier en nu levend kan voelen en betrokken bij de mensen van wie je houdt
- je geen geheimen meer hoeft te bewaren
Ik herken me in de vier behoeften. Ook het schamen voor wie ik ben of wat ik heb meegemaakt. Daarom vond ik het bijvoorbeeld altijd moeilijk mensen in de ogen te kijken. Bang dat mensen door me heen zouden prikken en alles zien wat ik liever verborgen hield. Alsof de oude herinneringen zich als tatoeages op mijn ziel hadden vastgezet. Het maakte me labieler dan nodig was en emotioneler in situaties waar mijn verdriet helemaal niet van toepassing was.
Mijn oude verdriet uitte zich in uiteenlopende emotionele reacties.
Niet in gedachten zoals bij rationele overpeinzingen. Het is dat gevoel van misselijkheid, een brok in je keel of hartkloppingen bij het ervaren van situaties die de oude verdrietige herinneringen oproepen. Van der Kolk heeft het uitgebreid onderzocht: om oud verdriet of trauma’s een plek te geven, moet je aan de slag met je emotionele hersenen.
Breng je rationele en emotionele brein in balans en ontdek hoe het is om je vrij te voelen.
Ik heb zo vaak pogingen gedaan om die balans te herstellen. Helaas richt de westerse geneeskunde zich doorgaans op medicatie en praten. Praten kon ik als de beste, maar het bracht me niks. En medicatie? Niet in mijn leven. Ik had te veel gehoord en gezien in de wereld van antidepressiva en had er een vreselijke hekel aan. Zelfs een slaappil – ooit voorgeschreven door een huisarts – boezemde me angst in. Ik nam er eentje en voelde me slechter dan ooit, ongeacht het effect van de pil. Nooit meer zou ik die chemische rotzooi in mijn gekwetste lichaam stoppen.
Helaas schrijven westerse artsen vaak pillen voor bij mentale issues.
Daarom heb ik veel respect voor het werk van hoogleraar psychiatrie Anne Speckens. Ik werkte voor haar in het Radboudumc Centrum voor Mindfulness en zag hoe zij met mindfulness mensen probeerde te helpen, als alternatief of aanvullend bij medicatie. Niet dat zij tegen medicatie is, maar in elk geval neemt zij met haar team de moeite om de impact van mindfulness te onderzoeken bij mensen met terugkerende depressies. En het blijkt effectief.
Ik kom in Nederland nog veel scepsis tegen over de mogelijke waarde van mindfulness voor mensen met psychiatrische stoornissen. Het wordt tijd dat de wetenschappelijke evidentie voor het effect van mindfulness de erkenning krijgt die het verdient en dat meer mensen toegang krijgen tot deze behandeling.”
Hoogleraar Psychiatrie Anne Speckens
In Aziatische landen zijn behandelingen gericht op ons bewustzijn het vertrekpunt bij disbalans in je leven. Door het voorschrijven van bewegingstherapieën en voedingsadviezen worden mensen gestimuleerd hun trauma’s te verwerken. Heel wat anders dan de voorraad pillen die wij aanleggen. In de westerse cultuur is het bewustzijn van ons lichaam bijna verdwenen. We zoeken alle oplossingen buiten onszelf: heling vindt plaats via medicatie of we zoeken afleiding in bedwelmende middelen. Zo wordt het lichaam apathisch en krijgen we de indruk dat we zelf niks kunnen veranderen. Zoals de Amerikaanse neurowetenschapper Joe Dispenza zegt:
Door de verantwoordelijkheid buiten jezelf te leggen, reageert je lichaam minder effectief. Daardoor is de kans op genezing kleiner. Met een sterke mind kun je jouw lichaam veranderen.
Neurowetenschapper Joe DIspenza
Van der Kolk bevestigt de kansen van zelfregulatie. Door te werken met je mind en te bewegen kun je jouw brein beïnvloeden. De manier waarop je ademt, zingt, beweegt en bijvoorbeeld danst heeft positief effect op de balans in je brein en dus de verwerking van oud verdriet. Jammer genoeg wordt dit in het westen vaak gezien als alternatieve geneeswijze, terwijl het in China en India een bekende behandeling is bij getraumatiseerde volwassenen en kinderen.
Waarom mindfulness zo belangrijk is bij het loslaten van oud verdriet?
Mindfulness wordt getraind met behulp van meditatietechnieken die zich bijvoorbeeld richten op de adem of op je lichamelijk bewustzijn. Volgens de onderzoekers van het Radboudumc kun je door zo’n training beter gebruik maken van je vermogen om vanuit kracht en wijsheid om te gaan met alles wat zich in het leven voordoet.
Ikzelf heb ervaren dat bewust ademen mij in het nu brengt. Ik voel de adem in en uit en voel dat ik er ben. Tijdens de retraites oefenen deelnemers ook met dit adem bewustzijn. Het maakt oude emoties los en geeft letterlijk ruimte in het lichaam om je gevoel vrij te laten. Volgens traumawetenschapper Van der Kolk is dat zelfbewustzijn precies de kern van het herstel.
Mindfulness brengt ons in contact met de voorbijgaande aard van onze gevoelens en emoties. Als we onze aandacht richten op onze fysieke gewaarwordingen, dan kunnen we de eb en vloed van onze emoties herkennen en er daardoor meer controle over krijgen.
WEtenschapper Bessel van der Klok in ‘Traumasporen’
Daarom is bewust ademhalen ook zo waardevol. Door stil te staan bij het openen van de longen en de lucht die het lichaam binnenstroomt, verdwijnt de onrust uit je gedachten. Bewust ademen tijdens een meditatiesessie maakt je gewaar van je automatische piloot en bevrijd je vervolgens van het routinegedrag dat je gevangen houdt. Ook angst voor pijnlijk verdriet neemt af aan kracht. Zo heb ik geleerd dat mijn emoties van tijdelijke aard zijn. Als ik huil, gaat dat weer voorbij. Ik hoef niet meer bang te zijn voor wat ik voel. Het zijn oude ervaringen, ik mag er ‘mee zijn’ en hoef er niet voor weg te lopen. Daarom organiseer ik retraites met kleine groepen. Een plek om je veilig te voelen met mensen die er voor je zijn en geen oordeel hebben. Het gevaar is er niet meer, en toch mag je de emoties toelaten. Op een veilige plek leer je ermee te zijn en het te verdragen.
Trauma verwerken is ook mogelijk met milde vormen van yoga, judo en qigong.
Met yoga (en dansen of vechtsporten) ervaar je zelfbewustzijn in verschillende delen van je lichaam. Je raakt opnieuw vertrouwd met je lichaam en gaat je weer veilig voelen in je eigen ‘huis’. Niet rationeel, maar als een lichamelijke ervaring. Heel puur vanuit de basis: je teen voelen, een vinger. Zo kom je in verbinding met je oude emoties. Daarom ben ik zo blij dat ik samen met teacher Sharda König de Reconnect Retreat organiseer waarbij milde yoga mensen helpt om rust te vinden. Als je de relatie tussen je lichaam en emoties versterkt, word je opmerkzaam. Letterlijk als je uit balans raakt in een pose. Je leert te vertrouwen op je lichaam.
Naast mindfulness, mediteren en yoga is schrijven een vorm van zelfregulatie bij traumaverwerking.
Een effectieve manier om toegang te krijgen tot je innerlijke wereld is schrijven. Daar weet ik alles van. Het aantal dagboeken dat ik heb volgeschreven is niet meer te sjouwen. Schrijven geeft me zoveel meer vrijheid dan praten waarbij ik al mijn woorden zorgvuldig afweeg om niemand tekort te doen. Als ik schrijf mag ik ongestoord kwebbelen zonder dat het mooie volzinnen hoeven te zijn. Ik mag aarzelen, twijfelen, huilen, lachen en kletsen zo lang en veel als ik wil.
Drie tips om effectief te schrijven bij oud verdriet:
- Als je niet zo makkelijk schrijft en toch aan de slag wil met schrijvend zelfonderzoek, is er een handige methode. Neem een voorwerp in de ruimte en schrijf alles op wat je bij dit voorwerp denkt en voelt. Op die manier kom je in de diepste gaten van je geest die mogelijk openbaren wat je verdrietig maakt.
- Of pak een oude foto en start met beschrijven wat je ziet. Misschien heb je nog oude agenda’s of tekeningen. Neem ze als inspiratie voor je verhaal.
- Schrijf een brief aan jezelf. Wat wil je vertellen aan het kind dat je bent geweest?
EMDR als oplossing bij traumaverwerking
In zijn boek Traumasporen noemt Van der Kolk ook andere oplossingen voor traumaverwerking. Een daarvan is EMDR, iets dat ik ook heb geprobeerd bij mijn vliegangst. EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Deze therapie wordt onder meer toegepast bij overweldigende ervaringen die je levensgeluk verstoren. Tijdens de therapie krijg je de opdracht terug te denken aan de oude ervaring. Terwijl je brein zich hierop concentreert, wordt je mind afgeleid met geluidsklikjes of handgebaren van de behandelaar.
Wat gebeurt er met het trauma in je hoofd bij EMDR?
Doordat je alle aandacht moet richten op twee ervaringen, namelijk de herinnering aan het trauma én de klikjes of bewegingen, raakt je werkgeheugen overbelast. Door deze concurrentie in je brein krijgt de nare gebeurtenis weinig ruimte om op de voorgrond te blijven.
Er ontstaat zo een nieuw evenwicht, de herinnering vervaagt en het terugdenken aan de herinnering is minder pijnlijk en emotioneel. Dit leidt ertoe dat de emotionele lading en de kracht van de nare herinneringen afneemt.
EMDR psycholoog op PSyned
Het heeft mij zeker geholpen om tijdelijk van mijn vliegangst af te komen. Vooral toen ik alleen naar Milaan moest vliegen voor mijn werk jaren geleden. Ik merk wel dat de angst nog aanwezig is en me beperkt in vakantiekeuzes. Wil ik volledig van mijn vliegangst afkomen, dan zou ik opnieuw naar mijn EMDR-therapeut gaan en er structureel mee aan de slag gaan. Het is ook een aanrader als je niet te veel wil praten met een therapeut. Van der Kolk zegt hierover:
Trauma verwerken met EMDR? Drie inzichten:
- EMDR geeft razendsnel toegang tot losse herinneringen en beelden. Dit lijkt te helpen om de traumatische ervaring in een groter verband te zien en vanuit een andere invalshoek.
- EMDR stelt je in staat te herstellen van oud verdriet zonder erover te praten.
- Ook zonder vertrouwensrelatie met je therapeut kan het helpen. Erg fijn omdat je met een specifiek trauma argwanend kan zijn tegenover je behandelaar.
Neem nu de stap om je oude verdriet los te laten, het is van levensbelang.
Oud verdriet kan je gevangen houden. Je blijft gebeurtenissen in het heden interpreteren vanuit herinneringen aan het verleden. Situaties in het nu rakelen oude pijn op met alle fysieke gevolgen van dien. Het vreet al je energie op en maakt je gevoelswereld leeg. Je bent onrustig, kunt je moeilijk concentreren en voelt je futloos terwijl je weet dat er meer in je leven is. Je wil er alles uithalen, maar je zit vast.
Ik heb zo vaak tegen die berg opgekeken. Ik wil er nu overheen! riep ik dan. Maar ik kwam niet verder.
Nu, door mindful te leven, te mediteren, te dansen en te schrijven wordt mijn oude verdriet tastbaar. Het mag er zijn. En ik voel me steeds vrijer om te zeggen en doen waarvoor ik sta. Nog niet alle stappen zijn gezet, maar de stapjes worden makkelijker en kleiner. En het zijn geen loodzware stappen meer. Ik spring en huppel om los te laten wat me nog in de weg zit. Doe je mee?
Door je oude emoties los te laten kun je echt opnieuw leren leven.
Je brein gaat weer doen waar het voor gemaakt is: jou helpen bij het efficiënt uitvoeren van taken die belangrijk zijn. En je gevoel gaat je geven wat je nu nodig hebt: genieten van de vrijheid om te leven, te voelen dat je uniek bent en dat je leven hier op aarde wonderlijk is. Dat je mag zijn wie je bent met al je talenten. Je hoeft niet te zoeken naar geluk! Als je oud verdriet leert loslaten, ontstaat er een gevoel van vrijheid in je hoofd en lichaam dat niet onder woorden te brengen is. Je wordt een met jezelf, hier en nu. Ook wordt het makkelijker om te gaan met je omgeving als je jouw leven terug hebt. Als je snel aan de slag wil, kun je ook terecht in het Trauma Centrum Nederland dat zich richt op volwassenen die last hebben van overweldigende ervaringen.
We willen dat mensen zo snel mogelijk hun leven terug hebben, dat hen zoveel mogelijk leed bespaard blijft. Niet alleen voor de cliënt zelf, maar ook voor hun systeem van familie, vrienden, zorgverleners, begeleiders.
Sophie Bouwman, Trauma Centrum Nederland
Wil je nog meer weten over oplossingen om trauma te verwerken?
- In het boek Traumasporen biedt wetenschapper Bessel van der Kolk een compleet overzicht met effectieve methodes om te herstellen van overweldigende ervaringen. Laat je ook informeren via zijn traumacentrum.
- Het Radboudumc Centrum voor Mindfulness onderzoekt de effecten van mindfulness en geeft officiële trainingen.
- Bekijk ook de mogelijkheden bij het Trauma Centrum Nederland waar je via behandelprogramma’s effectief en intensief aan de slag gaat met je trauma.
- Een podcast gesprek met Bessel van der Kolk bij de Traumashow geeft praktische handvaten voor traumaverwerking. Psychiater Joost Stolker en psycholoog Yonda Poslavsky gaan in gesprek over psychotrauma, PTSS en behandeling.
- Engelstalig interview met Bessel van der Kolk bij On Being, zeer uitgebreide podcast over trauma’s.
