De opkomst van natuur therapie is enerzijds het gevolg van een grote stijging in burn-out en stress gerelateerde psychische aandoeningen. Deze gezondheidsproblemen houden verband met een aantal factoren zoals de prestatiemaatschappij waarin we leven: alles wat je doet moet ergens toe leiden, nuttig zijn. En niet te vergeten het voortdurend online zijn. We staan continu ‘aan’. Stilte, vertraging of even niks doen hebben geen waarde meer. Bovendien brengen we heel wat uren door achter onze computer. De telefoon is onze raadgever, ondertussen eten we ongezond, vergrijst de samenleving en bevinden steeds meer mensen zich in een sociaal isolement.
Natuurtherapie als het nieuwe alternatief
Met het voorschrijven van antidepressiva op recordhoogte en een grote vraag naar psychologische ondersteuning zijn mensen meer dan ooit geïnteresseerd in nieuwe behandelingen voor geestelijke gezondheid. Omdat de reguliere geestelijke gezondheidszorg de druk op de zorg niet meer aankon, zijn therapeuten, coaches en organisaties op zoek gegaan naar alternatieven voor de reguliere zorg.
Tegelijkertijd is het besef gegroeid dat de fysieke omgeving kan helpen bij de preventie, behandeling en het herstel van geestelijke gezondheidsproblemen. De Britse onderzoekers Bragg en Atkins toonden in 2016 aan dat met name blootstelling aan een natuurlijke omgeving veel voordelen kan hebben. Denk hierbij aan vermindering van depressie, angst en stress-gerelateerde symptomen. Ook meldden zij een verhoogd gevoel van eigenwaarde, zelfvertrouwen en stemming. Verder gaf het verblijf in de natuur een gevoel van rust, kalmte en ontspanning. Ook leidde het tot toename in werkvaardigheden, zinvolle activiteiten en persoonlijke prestaties.
Deze ontwikkelingen en inzichten hebben ertoe geleid dat natuurtherapie populair is.
Steeds vaker worden mensen meegenomen naar buiten, de natuur in. De waarde van natuurlijke, open ruimten voor onze psychologische gezondheid wordt nu steeds vaker erkend en verder onderzocht. Daardoor is er ook een stijging in wetenschappelijke aandacht voor natuurgerelateerde begeleiding. Het positieve effect van natuur coaching op de mentale wellbeing van mensen krijgt zo veel aandacht in de publieke zorg. Dit leidt ertoe dat het vakgebied van natuurtherapie professioneel wordt ingericht. Niet iedereen kan zich zomaar natuur therapeut of coach noemen.
Een erkende opleiding wordt daarom door zorgprofessionals aangeraden als mensen behoefte hebben aan coaching in de natuur.
Verder is het aantal mensen dat in de stad leeft hoger dan ooit tevoren. Ook brengen we steeds meer tijd binnen door. Volgens het Amerikaanse TIME magazine zijn we nog nooit zo ver verwijderd geweest van onze verbinding met de natuur. Tegen 2050 zal naar verwachting 66 procent van de wereldbevolking in steden wonen. Volgens een studie van het Environmental Protection Agency brengt de gemiddelde Amerikaan 93 procent van zijn of haar tijd binnen door. Ook in Nederland zien we deze tendens: Volgens het landelijke Planbureau voor de Leefomgeving is Nederland koploper in de EU. Geen ander land heeft in de afgelopen 20 jaar een groter deel van zijn grondgebied verstedelijkt dan ons land.
Uit onderzoek van Universiteit Wageningen is gebleken dat ruim tweederde van de Nederlanders weleens de hele dag de deur niet uitkomt in de wintermaanden.
Een kwart blijft zelfs minstens één dag per week binnen. Daardoor is er een groot gemis aan de natuurlijke verbinding met de seizoenen en de kracht van de natuur en bijvoorbeeld bomen. Om deze verbinding te herstellen zoeken mensen ervaren coaches en therapeuten, die hen professioneel kunnen begeleiden op plekken in de natuur die heilzaam zijn.
Wat valt jou op aan de tijd die mensen buiten doorbrengen?
Vorm jouw beeld hiervan en bedenk waarom mensen binnen blijven of juist niet. Heeft het te maken met de plaats waar mensen wonen? Denk aan verschillende wijken, dorpen, landen. Wat is de invloed van het klimaat in bepaalde regio’s en wat voor weerslag heeft dat op het gedrag en welbevinden? Merk de verschillen op tussen oude en jonge mensen, tussen vroeger en nu. Reflecteer op de gevolgen ervan voor de samenleving en hoe we ons voelen.
Lessen uit andere culturen zijn ook bepalend geweest voor de groei van natuurtherapie.
Met name de lessen uit het Verre Oosten, en Japan in het bijzonder, hebben een onmiskenbare impuls gegeven aan de bekendheid van natuur coaching. Ook vanuit de wetenschap is er veel aandacht voor de impact van deze Japanse leefstijl. Met name op het gebied van bosbaden is veel literatuur te vinden over de kracht van de natuur als medicijn voor mentale klachten. Het bosbaden is gebaseerd op de Japanse term shinrin-yoku, voor het eerst benoemd door Tomohide Akiyama van het Japanse Ministerie van Landbouw, Bosbouw en Visserij in 1982. De essentie van verbinden met de natuur gaat echter veel verder terug dan toen de term werd bedacht. In de zeventiende eeuw schreef de Japanse filosoof Matsuo Basho gedichten over de natuur met een diep begrip van onze verbinding ermee. Met deze toename van bewijsmateriaal over de gezondheidsvoordelen van het verblijf in de natuur zijn verschillende vormen van natuur gebaseerde coaching overgewaaid naar het westen.
Ook leven we nu op een moment in de geschiedenis waarbij de spirituele en wetenschappelijke wereld samensmelten.
Het lukt wetenschappers steeds beter te begrijpen wat er zowel op energetisch, mentaal als fysiek niveau gebeurt als we de natuur aanspreken. Daardoor vervalt het ‘zweverige’ accent van natuurtherapie en wordt het serieus genomen. Het verbinden met de natuur ontwikkelt zich zelfs tot een nieuwe manier van leven, die eigenlijk de oorspronkelijke manier van leven is. De natuur heeft ons zoveel te vertellen, maar wordt bruut overstemd door de fanfare van de economische welvaart. Gelukkig zijn er steeds meer mensen en organisaties die zich hard maken voor de bron van ons leven. De aarde heeft ons veel geleerd over groei, verandering, vergankelijkheid en verbondenheid. We zien steeds meer mensen die deze authentieke lessen opnieuw toepassen in het dagelijkse leven. Zij kiezen er bijvoorbeeld voor om geheel zelfvoorzienend te leven of trekken weg uit de stad en vestigen zich op het platteland.
Dankzij de grote schaal waarop dit vakgebied zich heeft ontwikkeld, hebben wetenschappers zich verdiept in de effecten van de natuur op herstel bij mentale ziekten.
Weliswaar is natuur coaching nog relatief jong, bijvoorbeeld in vergelijking met mediteren of mindfulness, maar de voordelen laten zich goed vertalen naar de praktijk. Met name in Japan – onder meer door de populariteit van bosbaden – is veel onderzoek gedaan naar de positieve effecten van de natuur op de gezondheid van de mens. De resultaten tonen aan dat het aangaan van verbinding met de natuur zorgt voor lagere cortisolconcentraties, een lagere hartslag, een lagere bloeddruk en een betere stress regulatie in vergelijking met een stedelijk verblijf (Park, B.J., Tsunetsugu, Y., Kasetani, T. 2010).
Die conclusie is niet vreemd als je bedenkt dat de mens het grootste deel van de vijf miljoen jaar van zijn bestaan in de natuurlijke omgeving heeft geleefd.
Daarom zijn we oorspronkelijk het meest geschikt voor een natuurlijke omgeving en daarom bevordert de natuurlijke omgeving onze ontspanning. De Amerikaanse onderzoeker Howard Frumkin zegt hierover:
Gedurende het grootste deel van het bestaan van de mens is de menselijke biologie ingebed in de natuurlijke omgeving. Degenen die het water konden ruiken, de planten wisten te vinden, de dieren volgden en de veilige toevluchtsoorden herkenden, hadden de grootste kans om te overleven.
Amerikaanse onderzoeker Howard Frumkin
En volgens de bioloog E.O. Wilson beschikken we over aangeboren emotionele verbondenheid met andere levende organismen. De menselijke relatie met de natuur en het idee dat dit goede gezondheid bevordert, hebben een lange geschiedenis in de filosofie, kunst en populaire cultuur. Een eeuw geleden merkte de vroege Amerikaanse natuurbeschermer John Muir op: ‘Duizenden vermoeide, door zenuwen geteisterde, overgeciviliseerde mensen beginnen te ontdekken dat naar de bergen gaan naar huis is. Dat wildernis een noodzaak is. En dat bergparken en reservaten niet alleen nuttig zijn als fonteinen van hout en irrigerende rivieren, maar ook als fonteinen van leven.’
Er is uiteenlopend wetenschappelijk bewijs dat deze zienswijze ondersteunt en suggereert dat contact met de natuur de gezondheid kan bevorderen.
Het weerspiegelt oorspronkelijke leefgewoonten van de mens als wezens van de natuur. Het serieus nemen van onze verbondenheid met de natuurlijke wereld kan daarom een effectieve manier zijn om de gezondheid te verbeteren. Enkele voorbeelden ter illustratie hiervan: een groep jongens in de leeftijd van 5 tot 12 jaar die last hadden van emotionele stoornissen bezocht een dagkamp in de vrije natuur. Ze werden vergeleken met een identieke groep jongens die het kamp niet bezochten. De emotionele aanpassing van de kampeerders waren significant beter dan die van de controle groep. Een groep adolescenten die werd behandeld voor depressie, verslaving en sociale problemen verbeterde na een wilderniservaring.
Het positieve effcet vond plaats op mate van samenwerking en vertrouwen, terwijl de controles dat niet deden.
Ook is er een case bekend van psychiatrische patiënten die beter bleken te functioneren na een avonturenprogramma in de wildernis. Ook liet een bijzondere excursie waardevolle resultaten zien. Uit een steekproef van meer dan 700 mensen die hadden deelgenomen aan twee tot vier weken durende excursies in de wildernis, beschreef negentig procent een toegenomen gevoel van levendigheid, welzijn en energie. De mensen gaven aan dat de ervaring hen had geholpen een verslaving te doorbreken (Frumkin, H. 2001).
De Nederlandse wetenschappers Agnes van den Berg en Femke Beute ontdekten ook het positieve effect van coaching in de natuur.
In 2021 onderzochten zij dit fenomeen aan de hand van een ‘walk and talk’ coaching programma, Dit duurde ongeveer twaalf tot achttien weken waarbij coach en coachee naar buiten gingen in een natuurlijke omgeving. Veertig deelnemers met burn-out- en stressgerelateerde klachten deden mee aan het onderzoek. De resultaten lieten zien dat deelnemers in de natuurgroep meer verbeterden op het gebied van burn-out, stresssymptomen, algemene mentale gezondheid en welzijn dan deelnemers in de controlegroep die niet naar buiten ging.
Deze verbeteringen waren het meest uitgesproken bij de meting na het programma, maar sommige effecten waren al halverwege de looptijd zichtbaar.
De positieve effecten van op natuur gebaseerde welzijnsinterventie werden ook gepubliceerd naar aanleiding van een uitgebreid onderzoek in The Journal of Positive Psychology (2016). Gedurende twee weken werden 395 deelnemers toegewezen aan een van de drie groepen:
- verblijf in de natuur;
- aanwezigheid tussen mensen of gebouwen;
- of geen verandering in dagelijks leven.
Deelnemers besteedden aandacht aan hoe de natuur (of door mensen gemaakte objecten, afhankelijk van de groep) in hun dagelijkse omgeving hen liet voelen. Ze fotografeerden de objecten/scènes die emoties bij hen opriepen en gaven een beschrijving van de opgeroepen emoties. Het algemeen gevoel van verbondenheid (met andere mensen, met de natuur en met het leven als geheel) en prosociale houding waren significant hoger in de natuurgroep vergeleken met de mensgerichte en controlegroepen.
Het belang van natuurtherapie voor de geestelijke gezondheid wordt steeds meer erkend in de reguliere gezondheidszorg.
Dit wordt bijvoorbeeld geïllustreerd door het feit dat artsen in Schotland nu officieel tijd in de natuur kunnen voorschrijven aan mensen met psychische problemen (McHale, Pearsons, Neubeck, & Hanson, 2020). Er zijn groene gezondheidstrajecten opgezet om het mogelijk te maken mensen te helpen door inzet van de natuur. De natuur helpt mensen om te herstellen van mentale uitdagingen.
Je merkt dat de effecten van de natuurtherapie op geestelijke gezondheid, welzijn en geluk positief zijn.
Tijd doorbrengen in de natuur wordt in verband gebracht met tal van geestelijke en lichamelijke gezondheidsvoordelen. Het zou leiden tot minder depressieve gevoelens en meer welzijn. Natuurlijke omgevingen kunnen de schadelijke effecten van stress op de geestelijke gezondheid verzachten. Blootstelling aan deze oorspronkelijke omgevingen heeft uitgesproken voordelen voor gezonde individuen, maar ook voor degenen die lijden aan psychische problemen. Een groeiend wetenschappelijk, medisch en sociaal veld richt zich nu op het implementeren van natuur in de behandeling van mentale problemen. De vorm waarin dit gebeurt kent vele varianten. Voorbeelden hiervan zijn leefstijl coaching, bewegen in de buitenlucht en interventies waarbij de natuur als primaire coach wordt ingezet.
Hoeveel tijd breng jij buiten door?
Kies een week waarin je een buiten dagboek bijhoudt. Noteer elke dag wanneer je naar buiten gaat. Schrijf op waarom je naar buiten gaat en hoe je je daarna voelde. Houd ook bij of je alleen of samen naar buiten gaat. Of bijvoorbeeld met de hond. Gebruik voor elk buiten moment het volgende lijstje:
- Datum:
- Tijdstip
- Locatie:
- Alleen of met andere mensen/dieren?
- Waarom naar buiten?
- Gevoel na de buiten ervaring?
Natuurtherapie is niet meer weg te denken is uit de samenleving.
Er is een massale toename is in mentale ziekten. En de huidige druk op de mentale gezondheidszorg vraagt om alternatieve geneeswijzen. Ook hebben we te maken met de grote invloed van de verstedelijking. Zo heeft natuurtherapie een plek kunnen innemen in de zorgsector, mede dankzij de populariteit van de Japanse leefstijl.
