Iedere dag denk ik aan Thich Nhat Hanh. Daar hoef ik geen moeite voor te doen, want het is zo natuurlijk als opstaan en aankleden. De zenmeester is een van de belangrijkste mannen in mijn leven en daar hebben die andere mannen – mijn zoontje, man en vader – alle begrip voor. Thay, zoals zijn trouwe boeddhistische gemeenschap hem noemt, brengt namelijk al meer dan tien jaar rust in mijn leven. En daar is mijn familie blij mee. Geïnspireerd door Het wonder van mindfulness, zijn bekendste boek uit 1975, heeft mijn zoontje een mama met geduld, mijn man een vrouw met compassie en mijn vader een dochter die hem onverstoorbaar overlaadt met positieve energie.
Dankzij Thich Nhat Hanh beschik ik over geduld, compassie en positieve kracht.
Niet eerder vond ik zoveel moois bij een eenvoudige leraar. En ik ben niet de enige. Ik durf gerust te zeggen dat de zen monnik miljoenen mensen op deze aardbol heeft geïnspireerd tot leven in het nu. Dankzij Thich Nhat Hanh is er in het Westen een generatie opgekomen die mindfulness beoefent in het dagelijks leven met compassie voor elkaar en de natuur. Al mediterend, wandelend, thuis of op het werk beoefenen al deze mensen opmerkzaamheid van gevoel, gedachten en handelingen. Samenwerken aan vooruitgang in deze maatschappij zonder agressie.
De boeddhistische leraar heeft van mindfulness zijn levenswerk.
Hij publiceerde meer dan honderd boeken en heeft verschillende boeddhistische gemeenschappen opgericht in landen zoals Duitsland, Frankrijk, Vietnam en de VS. Daarnaast leidde hij talloze retraites waarin hij mindfulness heeft onderwezen aan volwassenen, kinderen, zakelijke leiders, politici en onderwijzers.
Ik schrijf over deze zenleraar omdat zijn lessen mij kalmeerden toen ik het echt moeilijk had. Misschien kun jij er ook iets in vinden?
Zijn werk bood mij inzichten om me ‘gewoon fijn’ te voelen als twintiger. En zijn lezingen gaven me hoop toen ik me ontzettend eenzaam voelde als dertiger. Ook nu grijp ik nog regelmatig naar zijn werk als ik onrustig ben of word afgeleid door schuldgevoelens en twijfels. Op die momenten van pijn en gemis zoek ik troost. Gelukkig is er altijd wel een boek van Thich Nhat Hanh dat mij verder helpt zoals Antwoorden vanuit het hart, Hier en Nu en Sereniteit.
Zijn rustgevende woorden en mindfulness oefeningen hebben me ook geholpen in de periode na mijn bevalling.
Uitgeput door slaapgebrek en geïsoleerd thuis vanwege middagslaapjes kostte het me veel moeite om me goed te voelen. Er was weinig over van mijn energieke karakter als zakenvrouw met een sociaal leven. En de zware zwangerschap die eraan vooraf was gegaan, had ook de nodige mentale sporen achtergelaten. Hoe moest ik nu al die uren thuis doorkomen? Ik was dolgelukkig met ons zoontje, maar mijn avontuurlijke mind was behoorlijk in de war. Al luisterend naar de lezingen van Thay via online kanalen wist ik te ontspannen. Het lukte me steeds beter de waarde in te zien van de momenten thuis, mijn rust te vinden in mijn nieuwe rol als moeder en vrouw.
Door te vertellen over Thich Nhat Nahn deel ik zijn energie.
En hoop ik je te inspireren als het even wat minder gaat. Vooral wanneer je regelmatig overspoeld wordt door een wirwar aan gedachten, twijfels, gepieker en onrust. Of constante zelfkritiek, negatief denken en pijn in je hart, we hebben er allemaal last van. Dat merk ik thuis ook: Ik ben veel onrustiger dan mijn man, maar ook hij ervaart pijn, zelfkritiek en eindeloze discussies met zichzelf. De wijsheden van de eenvoudige monnik geven hem rust. Zelfs mijn zoontje merkt hoe fijn het is diep adem te halen als hij verdrietig is. En hij weet inmiddels dat boosheid altijd weer overgaat, want gevoelens komen en gaan. Met de ontdekking van mindfulness kun je niet vroeg genoeg beginnen.
Ik vraag mezelf vaak af wanneer de zenleraar in mijn leven kwam.
Het was een ontdekkingsreis met terugwerkende kracht: Vanwege mijn onrustige geest als jonge vrouw zocht ik naar manieren om te leren genieten van het leven. Gewoon te zijn wie ik was en dat okay te vinden. Via verschillende mensen, boeken en films kwam ik bij het boeddhisme terecht. Die aantrekkingskracht werd steeds groter waardoor ik dolgraag naar Tibet wilde om het winterpaleis van de Dalai Lama te bezoeken. Ondertussen werd mijn ‘spirituele boekenkast’ voller en las ik over mediteren, yoga en compassie via het werk van boeddhistische leraren.
De grap is, en daarom die terugwerkende kracht, dat ik stukken van Thay heb gelezen zonder te weten wie hij was.
Enkele jaren na mijn reis naar Tibet in 2010, toen ik interesse kreeg in mindfulness trainingen, ontdekte ik de oorsprong van deze therapie. De trainingen waren vanuit een boeddhistische filosofie ontwikkeld door een Amerikaanse bioloog-wetenschapper, genaamd John Kabat-Zinn. Hij gebruikte de methode van mindfulness om patiënten met chronische stress te behandelen. Hij schreef hierover een lijvig handboek met de naam Full Catastrophe Living. En wie had het voorwoord geschreven? Inderdaad, Thich Nhat Hanh.
Sindsdien heb ik alle boeken van de zenmeester gekocht.
En alles bekeken wat er van hem is verschenen aan films, documentaires en retraites. Ook bezoch ik Plum Village, zijn mindfulness klooster in Frankrijk waar hij destijds woonde. Hij vertoonde zich jammer genoeg niet meer in de meditatieruimtes, maar verbleef in zijn eigen woning op het kloosterterrein. Die stille aanwezigheid sloot naadloos aan bij zijn boeddhistische kijk op de dingen. “Als je naar Plum Village komt om mij te zien, kun je beter niet komen. Als je verwacht te ontwaken door iets na te streven, door een leraar te ontmoeten, ga je voorbij aan alles wat mindfulness is. Verlichting bereik je door niets te verlangen. Leef in het nu.”
Thay werd een ‘constante’ in mijn leven.
Ik leerde diep te ademen op momenten van onrust en besefte me dat mijn lichaam iedere seconde keihard voor mij werkt. Iedere ademhaling is er eentje van leven, daar hoef ik helemaal niets voor te doen. Mijn lichaam is een ingenieus systeem dat dankzij ontelbare cellen en functies in leven blijft. En daar moet ik ontzettend goed voor zorgen. Mentaal en fysiek, het is mijn enige werkelijkheid. De rest komt daarna.
Ik sta wel eens versteld van alle energie die de monnik heeft om de wereld te helpen.
Het is geen kunstje, het is een kracht die hij van jongsaf aan heeft meegekregen en continu heeft ontwikkeld. Hij is geboren in 1926 en komt oorspronkelijk uit Vietnam, het land dat verscheurd werd door een dictatoriaal regime. Om de bevolking te helpen richtte Thay in de jaren zestig de School of Youth and Social Service op. Samen met de Vietnamese non Chân Không onderhield hij deze stichting. Ze boden hulp en onderdak aan jonge Vietnamezen die het moeilijk hadden. Maar de regering kon het werk van de sociale gemeenschap niet waarderen en verbood Thich Nhat Hanh nog langer in Vietnam te blijven. Uiteindelijk vond de monnik een nieuw thuis in Frankrijk.
Met zijn volgelingen leefde hij een tijdje in het noorden om zich later te vestigen in het zuidwesten van Frankrijk: in het zogenaamde Plum Village, het pruimendrop. Dit klooster wordt nog steeds bewoond en druk bezocht door honderden monniken, nonnen en leken (mensen die niet ingetreden zijn) die samen het boeddhisme beoefenen.
Uiteindelijk was de boeddhistische leraar in 2005 weer welkom in Vietnam.
Na veertig jaar ballingschap mocht hij terugkeren naar zijn geboorteland. Hij maakte direct gebruik van de mogelijkheid door retraites te geven en andere leraren te spreken. Helaas ging de gezondheid van Thay flink achteruit na een beroerte in 2014. Omdat hij de laatste periode van zijn leven wilde doorbrengen in de tempel waar hij ooit begonnen is, verbleef hij de laatste jaren in de Tu Hieu tempel in Vietnam. Spreken kon Thay niet meer, bewust leven in aandacht wel. Op 22 januari 2022 overleed hij op 95-jarige leeftijd.
Hoe leerde Thich Nhat Hanh ons mindfulness?
Met de retraites die hij wereldwijd gaf en de boeken die hij schreef. Ook het online vrijgeven van talloze retraites in kloosters heeft flink bijgedragen aan de verspreiding van zijn manier van leven. In de zakenwereld verwierf hij grote bekendheid met zijn Google optreden in 2011. Dit maakte de weg vrij voor de bekendheid van mindfulness in het bedrijfsleven en talloze trainingen gericht op werken zonder stress.
Dankzij de inzet van westerse boeddhisten zoals Jack Kornfield, Sharon Salzberg en medische experts zoals John Kabat-Zinn en Mark Williams is de impact van mindfulness in onze maatschappij immens. Niet te vergeten de toewijding van hoogleraar psychiatrie Anne Speckens in eigen land. Met haar academisch centrum voor mindfulness ontwikkelt zij voortdurend trainingen voor patiënten met een chronische ziekte. Al deze geschoolde experts transformeerden de grondhouding van mindfulness tot een praktische oefening en therapie voor westerlingen met chronische ziekten, pijn en stress.
De kern van mindfulness volgens Thay: je ademhaling volgen om bewustzijn te voeden en kalm en aandachtig te blijven ook al bevind je je in een moeilijke situatie.
Ook na zijn overlijden blijf ik me sterk verbonden voelen. Volgens Thay hoeven we de dood niet te vrezen. Het is ‘slechts’ een overgang naar een andere vorm van zijn. De energie die we tijdens ons leven hebben gedeeld, blijft voortbestaan. Daarom hebben verjaarden in zijn gemeenschap ook een compleet andere betekenis. Het gaat niet om de viering van de geboorte, maar stilstaan bij Continuation Day, de voortzetting van iemands bewustzijn en gedeelde energie.
Toch is er geen enkele reden tot zorgen over zijn nalatenschap.
Dankzij zijn trouwe volgelingen in de kloostergemeenschappen over de hele wereld zal het werk van de monnik nooit verloren gaan. Mindfulness heeft een stevige plek verworven in de maatschappij. De stroming kan rekenen op verbreding en verdieping tegelijkertijd dankzij het werk van wetenschappers, filosofen, schrijvers en spirituele leraren in alle uithoeken van de wereld.
Thich Nhat Hanh zegt altijd dat we allemaal verbonden zijn, waar je ook bent. Ik denk er vaak aan als ik thuis mindfulness beoefen. Terwijl ik me bewust ben van mijn ademhaling en mijn drukke gedachten kalmeer, voel ik de steun van de monnik. In gedachten zie ik zijn vredige blik en hoor ik zijn rustgevende stem: “I have arrived, I am home.”
Wil je kijken of de lessen van Thich Nhat Hanh voor jou iets betekenen?
Begin met een eenvoudig boekje of tekst over mindfulness door hem geschreven. Of zoek een lezing via youtube. Wil je een volgende stap zetten, bekijk dan de Nederlandstalige informatie via de Stichting Leven in Aandacht. Dit is de officiële Nederlandse organisatie die het gedachtegoed van de monnik voortbrengt. Verder is de stichting internationaal onderdeel van de Plum Village Community for Engaged Buddhism. Naast verdiepingsdagen en retraites over boeddhisme en mindfulness steunt deze stichting de gemeenschap van beoefenaars in deze traditie. Dit omvat zo’n 75 meditatiegroepen in Nederland en Vlaanderen. Daarnaast zamelt de organisatie geld in voor kinderen in Vietnam.
Wil je nog meer weten over Thay?
Plum Village biedt een schat aan informatie en geeft verschillende online retraites in de traditie van de zen meester. Een prachtige filmtip tenslotte, is de documentaire Walk With Me. In opdracht van Happinez schreef ik een recensie over deze film. Hierin wordt de zen monnik op de voet gevolgd tijdens zijn laatste jaren in Plum Village.
Wil je op retraite in Frankrijk met een bezoek aan het klooster van Thich Nhat Hanh?
In juni organiseer ik voor de tweede keer een mindfulness retraite naar Frankrijk. We verblijven op een prachtig gelegen permacultuur boerderijcamping die wordt gerund door een voormalige non en monnik van Plum Village. Tijdens de retraite brengen we ook een bezoek aan het mindfulness klooster waar zenleraar Thay lange tijd heeft gewoond. Daar ervaar je de pure stilte en aandacht van mindfulness zoals de zenleraar het heeft bedoeld.
