In het boeddhisme gaat het minder om wat je eet en veel meer om hoe je eet. Je eet met respect voor de ingrediënten en de mensen die ervoor gezorgd hebben dat het eten van zaadje tot aan eindproduct bij jou op tafel komt. Zonder zon geen planten, zonder boer geen oogst. Je voeding heeft een lange weg afgelegd van aarde tot aan de winkel en daar maakt boeddhistisch eten je bewust van.
Bij boeddhistisch eten heb je aandacht voor iedereen die iets heeft bijgedragen in de voedselketen.
Niet te vergeten de mensen met wie je aan tafel zit. Of als je alleen zit, het voelen van de verbinding met andere mensen die alleen eten waardoor je toch ‘samen eet’. Vanuit de boeddhistische filosofie ben je onlosmakelijk met elkaar verbonden bij alles wat je doet en daar speelt eten een grote rol in. Afslanken, dieet of soortgelijke verplichtingen komen nauwelijks aan bod.
Boeddhisten tellen geen calorieën.
Mindful eten, dat is het enige wat telt. Wat op je bord ligt komt op de tweede plek. Allereerst zorg je ervoor dat je aanwezig bent, voelt wat je lichaam te zeggen heeft en bewust omgaat met alles wat je nuttigt. Dat uitgangspunt deel ik regelmatig met mensen die mij om mindful advies vragen. Zorg goed voor je lichaam. Je hart klopt zonder dat je erom vraagt. Sta daar wat vaker bij stil en bedenk je wat er gebeurt als je fabrieksvoedsel in je lichaam stopt. Zou je lichaam liever een verse aardbei hebben of een glas zoete siroop? En word je gelukkiger van een oploszakje koffie of Fairtrade bonen uit Kenia?
Als je boeddhistisch eet hoef je niets weg te strepen uit je dagelijkse menu, er alleen anders mee om te gaan.
Vul leegte niet met eten, maar met tevredenheid over het leven dat je hebt. Zie wat er allemaal mogelijk is, niet de onmogelijkheden, en vul je gevoel met respect voor je leven. Geef kinderen aandacht in plaats van snacks. Voed onrust niet met fastfood maar met slow moments. Eten komt daarna. Want als we zo gedachteloos dooreten, slibt de aarde dicht. In april van dit jaar kwam de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) met cijfers waarvan ik ontzettend geschrokken ben.
- Sinds 1975 is het aantal mensen met obesitas verdrievoudigd
- 38 miljoen kinderen jonger dan 5 hadden overgewicht in 2019
- In 2016 hadden meer dan 1,9 biljoen volwassenen overgewicht waarvan meer dan 650 miljoen obesitas.
- 39% van de volwassenen wereldwijd had overgewicht in 2016 en 13% obesitas*
* overgewicht is een BMI van 25 of meer. Obesitas is een BMI van 30 of meer.
Boeddhistisch eten zou een remedie kunnen zijn tegen de wereldwijde obesitas epidemie.
Genoeg reden om massaal bewust te worden van de manier waarop we eten. Boeddhisme kan je daar in de praktijk perfect bij helpen. Lees deze anekdote uit het zenboeddhisme maar eens:
Een paard galoppeert haastig voorbij. Het lijkt erop alsof de ruiter met spoed ergens naar toe moet. Een man langs de weg roept naar de ruiter: “Waar ga je naar toe?” Hij antwoordt: “Geen idee. Vraag maar aan het paard!”
Uit het hart van boeddha’s leer (1999, Thich Nhat Hanh)
Zo gaat het er in onze dagelijkse praktijk aan toe. Op de automatische piloot doen we iedere dag wat er van ons verwacht wordt zonder bewust te zijn van wat we doen en waarom. Met onze voeding is het niet veel anders. Eetgewoonten die de regie over jou hebben, impulsaankopen omdat de reclame je in de greep heeft en te veel eten vanuit routine. Strooi wat boeddhisme over je eten en je leert voldoening te halen uit eten met aandacht.
Hoe ziet boeddhistisch eten eruit?
Geen pakjes en zakjes, groenten van de seizoenen, zoveel mogelijk natuurlijke producten en gezond eten. De boeddhistische keuken ziet er niet veel anders uit dan de vegetarische of zelfs die van de veganisten. Interessant is verder de discussie of boeddhisten dieren en dierlijke producten mogen eten. Want hoe passen dieren in zo’n mindfulle maaltijd?
Is een boeddhist per definitie vegetariër?
In de tijd dat Boeddha leefde, ruim 2500 jaar geleden, stelde niemand die vraag. In het India van die tijd had je geen plofkippen, doorgefokte varkens of vet gekweekte zalm. Het valt daarom niet mee om zo’n actuele vraag te beantwoorden vanuit een eeuwenoude filosofie.
Een eenduidig antwoord is er niet, wel een voorschrift: dood geen levende wezens.
Het is een van de vijf gedragsregels in het boeddhisme. Doden van dieren is dus uitgesloten, zeker als je er zelf van profiteert. Maar, zoals met de meeste regels zijn er talloze nuances aan te brengen waardoor er meer discussie dan duidelijkheid ontstaat. Zo mochten monniken langs de weg bedelen om in hun levensbehoeften te voorzien en moesten daarbij alles vanuit dankbaarheid in ontvangst nemen. Ook een stuk vlees of vis. Zolang ze het zelf maar niet geslacht hadden.
Toch denkt het merendeel van de boeddhisten wel tien keer na voordat ze een stukje vlees eten.
Liever geen dieren vanuit de oorspronkelijke voorschriften en vanwege de misstanden in de huidige vleesindustrie. Zo zijn nagenoeg alle boeddhisten die ik ken vegetariër of zelfs veganist.
Ik behoor tot de flex groep. Op mijn weekmenu vind je regelmatig vlees en vis, maar een stuk minder dan vroeger thuis. En de gekweekte zalm laat ik graag liggen in ruil voor een wild stukje. Ik verafschuw het op wrede wijze fokken van dieren om de mensheid massaal vol te proppen met nog meer vlees en vis. Laat staan alles wat erbij komt kijken om deze dieren te voeden (met nog meer rotzooi om ze snel dik en vet te mesten). Wat ik wel kan waarderen is het houden van dieren in hun normale habitat onder natuurlijke omstandigheden al dan niet om ervoor te zorgen dat we met z’n allen in leven blijven. Maar zeker niet om meer te nemen dan ons gegeven is (een tweede voorschrift van de boeddhistische leefwijze). Want zodra we dat doen, zal de natuur ons keihard in de steek laten. En daar hebben we al genoeg voorbeelden van gezien.
Onnodig doden van dieren gaat in het boeddhisme veel verder dan alleen je eten.
Alles voor een goed karma. Zo laat je vliegen, wormpjes en bijen gewoon hun gang gaan. En daar sluit ik me bij aan. De vliegenmepper is bij ons jaren geleden al uit huis verbannen. Vliegen die toch een bezoekje aan ons huis wagen, verwijs ik geduldig naar het raam. Het enige insect dat bij voor zijn leven moeten vrezen, is de mug. Te hebberig als je het mij vraagt.
Als je vegetariër of veganist ben, is de boeddhistische keuken ontzettend inspirerend.
Maar ook als je van gezond eten en verfijnde smaken houdt is deze mindfulle eetcultuur een aanrader. Na mijn bezoek aan het Franse boeddhistische klooster raakte ik erdoor gefascineerd. Sindsdien bereid ik regelmatig boeddhistische gerechten volgens de traditie van het klooster. Deze recepten heb ik samen met mijn man gekookt, beschreven en gefotografeerd. Nog meer mooie gerechten vond ik in het oudste boeddhistische instituut van Nederland, Maitreya. De chef-kok ter plekke, Peter van Overbeek, heeft onlangs een kookboek uitgebracht waarvan ik een voorproefje kreeg. Als je wil weten of het boek iets voor jou is, lees je mijn boeddhistisch kookboek recensie op Bodhi.
Wil je een begin maken met de boeddhistische keuken?
Start met een eenvoudig boeddhistisch recept. Voedzaam en smaakvol. Het vraagt wel om een aangepast boodschappenlijstje, een bezoek aan de lokale toko is geen overbodige luxe. Het merendeel van de recepten heeft namelijk een oorsprong in de oosterse keuken waar kruiden en ingrediënten worden gebruikt die de Hollandse kaart niet of nauwelijks kent. Denk aan kurkuma, komijn, koriander, salie, gember en limoen. Verder moet je veel meer groenten en peulvruchten inslaan dan je gewend bent, iets dat voor vegetariërs en veganisten gebruikelijk is. Ik stond er zelf van te kijken hoe geurig en kleurrijk mijn boodschappenmand was geworden tijdens het winkelen: peterselie, kool, wortels, kikkererwten, linzen, champignons, lente-ui, tofu, munt en kokos. Die aanblik van al dat gezonde eten gaf me voldoening nog voordat ik met koken begonnen was.
Experimenteer met de boeddhistische keuken en gun jezelf de tijd om ervan te genieten.
Nog 8 tips voor boeddhistisch eten:
- Neem een kleiner bord
- Schep 1x op
- Stop met eten als je vol zit
- Geen televisie of radio tijdens het eten (anders kun je niet voelen of je genoeg gegeten hebt en besef je überhaupt niet wat je eet)
- Eet tien procent minder
- Eet plantaardige vetten
- Houd je aan een duidelijke eet structuur gedurende de week en sla geen maaltijden over
- Kauw goed en eet langzaam zodat je beter proeft wat er op je bord ligt
