Karen komt de praktijk binnen. Ze heeft inmiddels talloze dokters gezien. Niets helpt. Wanhopig, overal pijn. Thuis heeft ze een medicijnkast vol pillen, ze slaapt buitengewoon slecht. Haar gewrichten zitten muurvast, zelfs na meerdere operaties aan haar heup en knieën. En ja, Karen is zwaar depressief.
Chronisch pijn, altijd moe. Karen kan niet meer spelen met haar kinderen. En aan haar man heeft ze ook niets. Hij teistert haar met fysiek geweld. Ze is moegestreden, doodop. Beter worden, dat is wat ze wil.
De dokter heeft haar dossier in zijn handen. De feiten laten geen enkele samenhang zien.
Zijn voorgangers hebben de hoop al lang opgegeven. De diagnoses zijn niet meer op een hand te tellen en de operaties evenmin. Het medisch circuit weet zich geen raad en wil Karen daarom liever niet meer zien. Want zo zit de geneeskunde in elkaar: symptomen herkennen, diagnose stellen en behandelen. De rationele checklist. Afvinken wat is gedaan en ruimte maken voor het volgende vakje. Maar voor Karen is er geen hokje meer. Alleen een vraagteken. En dat wil niemand zien.
De nieuwe dokter, haar laatste hoop, grijpt alsnog naar het handboek, op zoek naar een duidelijk zichtbaar symptoom. Hij weet iets onbeduidends te vinden en schrijft opnieuw medicatie voor. Zonder enig resultaat. Ook hij is nu ten einde raad. En ziet de zwaarlijvige, depressieve vrouw liever gaan.
En dan volgt een mindful moment, dat alles verandert.
Voor hem en voor Karen. Door een verleden dat de dokter met zich meedraagt. Als kind had hij astma. In de jaren zestig van Amerika. In die tijd waren er weinig effectieve behandelingen. Dus leerde hij zichzelf alles over ademhalen en kalm zijn. Hij ontdekte dat het hielp om stil te blijven liggen en niet al te diep adem te halen. Zo werd zijn angst minder groot en leerde hij de astma te verdragen, zelfs met een voortdurend tekort aan zuurstof. Hij voelde dat ‘stil zitten’ zijn angst wegnam.
Tijdens zijn studies bleek dat ‘mediteren’ te heten.
Via vrienden, retraites en scholing kwam de jonge man uiteindelijk bij het boeddhisme terecht. Mindfulness, dat behelsde alles wat hij tot dusver had ondergaan. Aanwezig zijn zonder oordeel, met de kenmerkende ‘zen mind’: een open geest voor alles wat zich openbaart. Precies het tegenovergestelde van de hokjes geest.
Uiteindelijk werd het de grondslag van zijn medische praktijk.
Als hij Karen voor de zoveelste keer ziet, gaat hij radicaal bij zichzelf ten rade. Hij zet de automatische piloot uit. Stopt met denken en keert in zichzelf om te voelen, zonder enige aanname. Op dat moment ervaart hij de kracht van mindfulness, zoals hij dat zichzelf als kind eigen had gemaakt. Hij ziet in hoe wanhopig hij is. Net als Karen. Omdat hij faalt, het antwoord op haar ziekte niet weet. Maar deze keer stopt hij het gevoel niet weg, het mag er zijn.
En dat is het begin van een ommekeer.
De ervaren arts beseft zich dat hij opnieuw moet leren kijken, vanuit niet-weten. Hij stelt zichzelf vragen in plaats van alles te weten. ‘Heb ik iets over het hoofd gezien, kan ik er op een andere manier voor haar zijn? Wat zeggen haar onzichtbare klachten? En wat als ik even niks doe….?’
De maanden die volgen bestaan uit gesprekken tussen Karen en de dokter, en medisch onderzoek vanuit solidariteit. Om te erkennen wat Karen voelt, om te luisteren naar haar verhaal. Geen nieuwe oplossingen, de dokter weet het zelf ook niet, hij is er gewoon voor haar.
Beter wordt Karen niet meer.
Maar de energie om te leven blijft overeind. Vanuit de hervonden rust die ze met haar dokter deelt. Zo vindt ze de kracht om haar agressieve man te verlaten. En naast alle onzekerheid houdt ze hoop, wat dat in haar geval ook zijn mag. Omdat haar dokter eerlijk is en geen nieuwe diagnose stelt. En vooral echt aanwezig is.
Ronald Epstein is de dokter mindfulness waarover ik schrijf. Hij is een van Amerika’s meest invloedrijke en bekende artsen op dit gebied en heeft er bestsellers over geschreven (over de noodzaak van mindfulness in de geneeskunde, vooral het opleiden van studenten en artsen zelf). Ik leerde hem kennen via mijn projecten voor het Radboudumc Centrum voor Mindfulness.
Nadat ik zijn nieuwste boek had gelezen, interviewde ik hem. Over zijn visie op de Amerikaanse gezondheidszorg en zijn persoonlijke drive. En, ik schreef dit op feiten gebaseerde verhaal. Omdat een dokter het soms ook niet meer weet. En dat is niet erg.
