Bewust eten met eerlijke recepten

Updated 22/06/2022

Ervaar de rust in je lichaam en hoofd met bewust eten. Geen dieet, maar een andere kijk op voeding voor je gezondheid en geluk.

We zijn er iedere dag mee bezig, ons eten. En eerlijk gezegd ben ik al blij als er überhaupt een fatsoenlijke maaltijd op tafel staat met drie kinderen die altijd honger hebben. Moeten we dan ook nog mindful eten? De maatschappelijke druk is al groot genoeg om gezond en verantwoord te eten. Waarom dan dit artikel over bewust eten?

Omdat het een van de weinige vormen van eten is, die niet alléén over onszelf gaat.
Didie Schackman

We kunnen dag en nacht bezig zijn met onze diëten en eten, maar het is de uitdaging om onze voeding vanuit een ander perspectief te bekijken. Een kijk op eten die niet over voeding gaat, maar over mensen en compassie. Ik heb er alles over geleerd in het zen klooster Plum Village waar dagelijks bewust wordt gegeten. En het werkt bevrijdend. Bewust eten gaat niet over calorieën.

Bewust eten heeft niks te maken met afslanken, diëten of allerlei trends in voeding.

Bewust eten is aandacht hebben voor iedereen die een rol heeft gespeeld bij de maaltijd die uiteindelijk op tafel staat. De basis van een mindful menu is verbinding, met elkaar en de wereld. Voor mij staat deze bewuste kijk op voeding gelijk aan eerlijk eten. Door eerlijke prijzen te betalen aan de mensen die eten maken, door transparantie over ingrediënten en door een eerlijke indeling van de schapruimte in de supermarkten zodat we bewuster kunnen kiezen wat we kopen. Vooral als het gaat om geïmporteerde producten. Veel dingen die ik dagelijks eet en drink komen niet eens uit eigen land. Noten, fruit, granen, soja, het komt van ver. Miljoenen boeren in Afrika, Zuid-Amerika en Azië werken keihard om ervoor te zorgen dat ik en mijn gezin lekker kunnen eten.

Door een moment stil te staan bij mijn maaltijd besef ik me dat zij leven van hun land. En ik van hun oogst.

Aan bewust eten gaat een hele lading boodschappen vooraf.

Nadenken over wat je koopt staat aan het begin van je voeding. Ik heb de proef op de som genomen en een dagje in alle rust boodschappen gedaan. Het duurde wat langer dan anders, maar de voldoening was groot. En bleef langer hangen dan de keren dat ik lukraak producten in mijn wagentje slingerde. Door me te realiseren dat er iemand op aarde keihard heeft gewerkt voor de producten die ik koop, verbind ik me met de andere kant van de wereld. Op die manier komen de cacao boerin en ik een stukje dichter bij elkaar.

Consumeren versus consuminderen?

Bovendien komt consumeren in een ander daglicht te staan. Er wordt zoveel geschreven over consuminderen, maar als we andere mensen uitzicht kunnen geven op een leefbaar inkomen, dan koop ik graag een extra reep Fairtrade chocolade. Onlangs vroeg ik de Duitse wetenschapper Tania Singer hoe zij daarover dacht. In haar grootschalige onderzoek naar compassie (TheResourceProject) vertelt zij dat we verschillende motieven hebben om iets te doen. We worden gemotiveerd door angst, macht, liefde, maar ook door materialisme en consumptiebehoefte.

Volgens Singer zouden we consumeren uit egoïsme.

Daar ben ik het niet mee eens. Als ik besluit koffie te kopen die mij een eerlijke prijs voor de cacaoboer garandeert, ben ik niet met mezelf bezig. Haar reactie: “Onze motivaties hebben doorgaans betrekking op onze achterliggende intenties en doelen. Niet zozeer op de actie zelf. Als ik eten koop, word ik primair gedreven door consumptiegedrag. Als ik iets koop om andere mensen te helpen, is zorg mijn achterliggende motivatie. Maar in sommige gevallen kunnen meerdere motieven tegelijk van invloed zijn, en dat is hier het geval: consumptie en care.”

Door bewust te eten helpen we elkaar en onszelf.

Een vorm van compassie dus. Het geeft rust op de momenten dat we eten en een fijn gevoel omdat we andere mensen helpen door onze eerlijke keuzes. Uiteindelijk draagt het ook bij aan de gezondheid, zonder daar de nadruk op te leggen. Te vaak nemen we strenge regels voor ons eetgedrag als uitgangspunt om te veranderen, terwijl alles begint bij bewustzijn. Dag en nacht klopt ons hart om ons in leven te houden. Zonder vragen te stellen. Laten we er dan vooral eerlijk mee omgaan.

Bewust eten heeft bovendien als mooie bijkomstigheid dat het emotie-eten vermindert.

Trainen van aandachtig eten zorgt ervoor dat je minder snel naar eten grijpt vanuit emotie. Een Amerikaans onderzoek uit 2017 liet zien dat eten vanuit emotie afnam, nadat proefpersonen een mindfulness training hadden gevolgd. Herkenbaar: als ik onrustig ben en vanuit die onrust de keuken inloop, kan ik je verzekeren dat ik met koekjes, chips en chocola terugkom. In hoog tempo werk ik alles naar binnen om daarna nog gejaagder te zijn. Als ik eerst werk aan mijn onrust (door bijvoorbeeld even naar buiten te lopen en zuurstof te happen), word ik me bewuster van mijn echte behoefte wat misschien inhoudt dat ik een warme kop gemberthee wil drinken.

Bewustzijn van onze emoties kan ons helpen om de automatische piloot tot stilstand te brengen.

In plaats van uit verveling, boosheid of bijvoorbeeld verdriet te snacken, is het waardevoller om onze gevoelens te onderzoeken, te begrijpen en er rust in te vinden. Op die manier kunnen we een leegte vullen met kalmte in plaats van snack-geluk.

En mijn frietje dan? Hoor ik je denken.

Daar word ik toch ook eenvoudig gelukkig van. Ja, ik ook. Als je er maar bewust van geniet. En dus niet snel naar binnen werkt terwijl je onderweg bent of gehaast in een rij. Als je probeert te genieten van ieder frietje of een mooie kroket smaakt het tien keer beter. Want er zijn genoeg snacks die met ontzettend veel liefde en ambacht zijn gemaakt.

Genieten van voeding?

Enkele jaren gelden heb ik veel geleerd over voeding en de manier waarop boeddhisme en eten met elkaar verbonden zijn dankzij het boek ‘Savor: Mindful Eating, Mindful Life’, geschreven door Lilian Cheung samen met de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh. Het is geen eenvoudig kookboekje of makkelijk leesbaar handboek over mindful eten. Savor (genieten) is een vrij theoretisch boek waarin je vanuit mindfulness leert nadenken over de manier waarop we in de maatschappij omgaan met eten.

De 7 belangrijkste inzichten over bewust eten uit het boek:

waardeer je eten (overvloed aan eten is niet vanzelfsprekend op deze wereld)
gebruik álle zintuigen als je eet (proef, voel, luister, kijk…)
wees je bewust van hoeveelheden, begin bescheiden (neem een kleiner bord)
kauw je eten (om echt te proeven, na doorslikken is het voorbij)
eet langzaam en rustig (uit onderzoek blijkt dat je dan minder eet)
sla geen maaltijden over (niet alles aan het einde van de dag, dan eet je meer)
vegetarisch eten (gezonder voor klimaat)

Punt 7 is vegetarisch eten. Ik ben geen vegetariër en wat mij betreft is dat geen voorwaarde om bewust te leven. En toch let ik wel op de hoeveelheid vlees of vis die wij met ons gezin eten. Daarom ben ik voorstander van minimaal twee vegetarische dagen in de week. Ook om mijn zoontje te leren gevarieerd te eten en koken (later in zijn studentenhuis of in zijn hutje op de hei). Want een hamburger van haver en linzen kan ook ontzettend lekker zijn.

En Didie zelf?

Denk niet dat ik door al deze kennis, onderzoek en ervaring altijd rustig eet. Ik ken mensen die veel bewuster eten dan ik en hun gezondheid perfect op orde hebben. Ik niet: ik eet regelmatig te zoet, te laat en te veel tegelijk. En toch is er een groot verschil met vroeger: ik ben me er bewust van. Als ik ‘s avonds om 20.30 uur eet, besef ik me dat het laat is en misschien niet zo handig voor mijn spijsvertering. En dat ik daarom niet te veel moet eten en vooral niet te zwaar. Geen biefstuk dus, maar een voedzame soep bijvoorbeeld. En als ik op de middag te veel zoetigheid heb gegeten, neem ik me voor in de avond zoveel mogelijk suikers te vermijden.

Ik geniet volop van wat ik eet, ook als het minder verantwoord is.

Daar ben ik me bewust van en zorg daarom altijd voor een redelijke balans in mijn voedingspatroon. Ook als het mijn gezin betreft. Gek doen en genieten mag altijd, want dat gaat prima samen met een gezond en gevarieerd menu.

Recepten voor je dagelijkse inspiratie?

mindful soep eten — Foto uit Kookboek Eerlijk Eten van Max Havelaar

Recept: Heilzaam en verwarmend, kokos limoensoep

Ingrediënten:

1 bosje koriander
1 Fairtrade limoen
1 rode chilipeper
1 stengel citroengras
2 blokjes groentebouillon in 400 ml gekookt water
400 ml Fairtrade kokosmelk
3 cm verse gemberwortel, geschild en geraspt
Fairtrade pepermix sinaasappel, citroen en knoflook

Bereiding:

Was de koriander en hak deze fijn. Boen de limoen schoon, rasp de schil en pers daarna het sap eruit. Was de chilipeper, halveer in de lengte en haal de zaadlijst eruit als je de soep niet heel pittig wilt.
Hak de peper fijn. Pel de stengel citroengras, zodat je de zachte kern overhoudt en plet fijn.
Breng de bouillon aan de kook en voeg de kokosmelk toe. Voeg koriander, limoensap en -rasp, het pepertje, de geplette stengel citroengras en de geraspte gember toe en laat de soep even trekken.
Garneer met pepermix en breng eventueel op smaak met een klein beetje sojasaus.

Recept: Zoet en eerlijk, Banaan kokosrijst

mindful rijst eten — Foto uit Kookboek Eerlijk Eten van Max Havelaar

Hoeveelheden voor 2 porties, bereidingstijd 45 min.
Ingrediënten:

400 ml kokosmelk
200 g zilvervliesrijst
1 el rietsuiker
25 g rozijnen
½ tl zout
½ banaan (Fairtrade keurmerk)
2 el kokosolie
scheutje ahornsiroop •
snufje kaneel

Bereiding

kokosmelk en de rijst in een pan en breng op zacht vuur tegen de kook aan, voeg een beetje water toe en voeg vervolgens de suiker toe.
Roer goed door, laat de rijst zachtjes kokend de kokosmelk opnemen. Daarna regelmatig even roeren. Na ca. 45 min. zal de rijst al het vocht opgenomen hebben en gaar zijn. Voeg wat water toe als de rijst nog niet gaar is.
Roer daarna de rozijnen en het zout door de rijst en laat nog even nagaren.
Pel de banaan en snijd in stukjes, verwarm een beetje kokosolie in de pan en bak de plakjes hierin even kort aan.
Blus vervolgens af met een klein scheutje ahornsiroop en laat even karamelliseren.
Verdeel de romige rijst over twee kommen of borden, schep de banaan erop en bestrooi met kaneel.

ps. deze mooie recepten zijn afkomstig uit het kookboek Eerlijk Eten van de stichting Fairtrade Max Havelaar. Voor deze stichting ontwikkel ik samen met mijn team campagnes om mensen bewust te maken van eerlijke handel. Op die manier probeer ik van betekenis te zijn in de compassie economie.