Zenmonnik, retreaite teacher, vader en… filmmaker in oorlogsgebied, gaat dat allemaal samen? In de wereld van Misha Beliën wel. Ik leerde Misha kennen tijdens mijn werk voor het journalistieke platform Bodhi en sindsdien werken we nauw samen. Hij begeleidt verschillende zen retraites voor Didie Retreats. Bovendien ben ik samenwerkingspartner van De Zendo, zijn nieuwe zencentrum nabij Nijmegen. Ook ben ik groot liefhebber van zijn documentaires, daarom deel ik regelmatig zijn films over eigentijdse boeddha’s.
Als officieel gewijde zenmonnik zet Misha zich in om andere mensen te helpen.
Niet alleen door te ondernemen, doceren en bouwen, maar ook door eigentijdse boeddha’s een podium te bieden in zijn betekenisvolle films. Zo probeert hij ‘het lijden’ in deze wereld draaglijk te maken. Of liever nog, bij te dragen aan een samenleving zónder lijden. Misha’s missie is duidelijk: elkaar het inzicht verschaffen om te leven vanuit compassie voor jezelf en elkaar. Hij vertelt: “De laatste jaren krijg ik steeds vaker de indruk dat de vrijheid in onze wereld onder druk komt te staan. Politieke vrijheid bedoel ik dan, die staat of valt met een goed functionerende democratie. Die vrijheid is ook belangrijke voor een innerlijke of spirituele ervaring van vrijheid waar ik me als zenmonnik voor inzet.
Toen een democratisch land op het Europese continent werd aangevallen, was dat voor mij de druppel.
Zenleraar en filmmaker Misha Belien over zijn missie
Ik wilde om te beginnen meer zicht krijgen op de hele situatie en wat ons daarin te doen staat. Vandaar de vraag die ook de titel van de documentaire is geworden: What should you do for freedom?”
Zijn nieuwste documentaire met moderne boeddha’s brengt compassie in oorlogstijd.
Het laat ook zien hoe serieus Misha zijn boeddhistische missie als ‘verlichter’ neemt. Want middenin de verbouwing van De Zendo vervulde hij zijn droom om deze film te realiseren. Het renovatiewerk van het retraitecentrum droeg hij tijdelijk over aan zijn vriendin en vrienden om voor zijn film rechtstreeks naar de Oekraïne te rijden, met alle risico’s van dien. Ik weet nog dat ik samen met zijn vriendin Lotte in De Zendo stond en Misha al vetrokken was. Zijn reis was ontzettend spannend en niet zonder consequenties. Maar, Lotte wist ook dat haar bevlogen monnik er alles aan zou doen om heelhuids terug te keren. Niet alleen voor elkaar, maar ook voor hun geweldige zoontje Jura. Het resultaat van Misha’s onvoorwaardelijke inzet mag er zijn: een originele documentaire die het leven in perspectief plaatst.
Monnik Misha filmde eigentijdse boeddha’s die alles op alles zetten om hun volk te bevrijden van lijden.
In de film zie je de boeddhistische leraar Zhuravka uit Canada aan het werk. Deze gedreven vrouw is op reis gegaan om de mensen in haar vaderland bij te staan. De drieëndertigjarige Sophia rijdt een gedoneerde auto van Nederland naar Oekraïne. Het geld voor deze auto is verkregen via een geslaagde crowdfunding actie van Misha. Dankzij deze wagen kan Sophia de benodigde hulpgoederen vervoeren. En dan is er de droom van de inspirerende Sergiy. In de bossen rondom Kiev is hij bezig met de bouw van een boeddhistisch retraitecentrum.
Deze westerse boeddha’s laten zich niet weerhouden door de dagelijkse luchtalarmen, wegblokkades en oorlogsberichten.
De filmdagen in Oekraïne hebben Misha vooral gesterkt in zijn wens om zich meer in te zetten voor vrijheid. “Ik kan meer doen dan ik dacht”, vertelt de filmmaker. “Vanuit mijn comfortabele thuis in Nederland is het gemakkelijk om alle onheil langs me neer te leggen, en dat doe ik ook in veel gevallen. Maar door te zien dat er meer mogelijk is dan gedacht, geeft het me ook meer verantwoordelijkheid om dat te doen. Het heeft me dus minder onverschillig gemaakt. Dat is trouwens ook wat Zhuravka, een van de hoofdpersonen in de documentaire beoogt.”
Door de vernietigingen te zien, wil ze geraakt worden. Dat motiveert haar om ‘goed en kwaad’ te onderscheiden.
de filmmaker over de boeddhistische verpleegster Zhuravka
Het volharden in de vredige levenshouding valt niet mee, want de berichten van hun dierbaren aan het front zijn confronterend. Het herinnert de eigentijdse boeddha’s aan de onmenselijke situatie en de alomtegenwoordige dreiging. Steeds opnieuw staan ze voor de vraag wat hen te doen staat. Hoe gaan zij om met de oorlog die woedt in hun land? En hoever gaat de compassie voor elkaar en de mensen die leidend zijn in dit oorlogsgeweld? Het zijn interessante uitdagingen voor deze eigentijdse boeddhisten. Niet oordelen en handelen vanuit vrede blijken niet altijd makkelijk in een wereld die wordt verscheurd door oorlog.
Het samenwerken met de westerse verlichters gaf de filmmaker hoop en vertrouwen.
“Wat ik ontzettend hoopvol vond om mee te maken, was de inzet van vrijwel iedere Oekraïner die ik tegenkwam. Iedereen zet zich als vrijwilliger in om bij te dragen aan de vrijheidsstrijd, want zo kun je deze oorlog zeker noemen. De hoofdpersonen in de documentaire spreken ook wel van een netwerk waarin iedereen die zich inzet spontaan wordt opgenomen. Het wordt niet top-down gecoördineerd, maar iedereen is intrinsiek gemotiveerd om te doen wat kan. In mijn eigen leven probeer ik ook op zo’n netwerkidee te vertrouwen.
Zien dat het juist in zo’n stressvolle situatie ook goed werkt, vergroot dat vertrouwen.
Misha over het vrijheids-netwerk
Benieuwd naar de boeddhistische film: What should you do for freedom?
De film is te zien op 25 september op NPO2 om 15.25 uur. Daarna ook terug te kijken via de app van NPO. Meer informatie over deze film en andere moderne boeddhistische tv-programma’s bekijk je via De Boeddhistische Blik. Onder deze omroep vallen alle titels met een boeddhistische invalshoek waarvan KRO-NCRV de uitzendingen verzorgd.
Meer weten over Misha en zijn werk? In de Zen&Zo podcast beluister je zijn verhaal.
