Wat is de rol van boeddhisme en de zen keuken in het leven van de boeddhistische chef Jeong Kwan? Ik leerde alles van haar over eten, leven en gelukkig zijn. Enkele jaren geleden werd zij bekend dankzij de Netflix serie Chef’s Table. Sindsdien wordt zij gevolgd door chefs over de hele wereld die zich inzetten voor plantaardig, biologisch en duurzaam eten. Ook heeft zij miljoenen huishoudens geïnspireerd bewust te koken en eten.
Haar boeddhistische tempel keuken is het toonbeeld van eerlijk eten.
En daarmee richtinggevend voor een nieuwe en ‘gezonde’ relatie met de aarde en alles wat de natuur voortbrengt. Ik sprak Jeong Kwan tijdens haar exclusieve bezoek aan Nederland. Zij was in ons land op uitnodiging van Martin Kulik en Jouw Wijnsma, de mannen achter Steinbesser. Dit creatieve duo organiseert experimentele diners waarbij eten een onvergetelijke en vooral niet-alledaagse ervaring is. Niet alleen het werk van de genodigde chefs is fascinerend – zoals dat van Jeong Kwan – maar ook de locatie, het programma en het servies. Dit servies en bestek worden speciaal voor de diners ontwikkeld door ontwerpers die de missie van Steinbesser delen: de grenzen van onze eetgewoonten opzoeken.
Boeddhistisch eten heeft al jaren mijn interesse.
Ik raakte geïnspireerd na het proeven van tempel food in meditatiecentra en kloosters in Tibet, Frankrijk, België en Nederland. Vooral de gezonde basis, veel groenten, en de verfijnde smaken zijn me altijd bijgebleven. Ook de mentale en fysieke rust van boeddhistische menu’s deden me erg goed. Geen suikerpieken of zwaarwegende kost op de maag, maar een uitgebalanceerd dagmenu voor een opgewekte geest. En niet te vergeten een eerlijke verbinding met de natuur, iets dat voor boeddhisten vanzelfsprekend is. Vanuit compassie – een leefwijze ingegeven door de leer van Boeddha – heb je namelijk geen enkel recht om andere levende wezens te doden. Ook méér nemen dan je nodig hebt is uit den boze. Met die gedachte en handelswijze kunnen we met z’n allen eerlijker samenleven, met respect en in evenwicht.
Maar hoe vind je zo’n evenwicht in je leven?
En hoe moeilijk is dat in deze westerse maatschappij? Laat staan wanneer je als chef onder tijdsdruk moet koken voor een experimenteel diner. Het was een van de eerste vragen die ik Jeong Kwan stelde. “Hoe was het mogelijk om rustig te blijven als je eten moet serveren voor tientallen mensen tegelijk?” Het gesprek vond namelijk plaats tijdens de voorbereidingen voor het experimentele diner door Jeong Kwan. In de keuken van het monumentale Gemeenlandshuis – de schitterende plek van het evenement – werd de non omringd door zo’n tien assistenten die haar hielpen met het schoonmaken van de groenten.
Tegelijkertijd werd er verse boerenkool en zuring geleverd die de chef zelf nog even wilde proeven. Ondertussen wachtte de crew op de lunch uit handen van de tempel chef. Uiteindelijk zat ze een uur later met mij aan tafel, samen met haar bevriende Zwitsers-Koreaanse tolk. Maar niet voordat ze haar outfit had gefatsoeneerd en in alle rust haar sjaal had gladgestreken, een indrukwekkende handeling en een toonbeeld van respect.
Had de Koreaanse chef enige stress ervaren wetende dat ik op haar wachtte?
Haar antwoord was exemplarisch voor de kern van het boeddhisme: “Boeddhisme is doen. Leven als een boeddhist betekent dat je leeft vanuit het doen. Je denkt niet na over andere dingen als je met iets bezig bent. Je doet wat je doen moet en houd je gedachten bij het werk. Zo ervaar je geen stress.”
Voor de non is dit haar levenspad, een weg die ze volgt sinds ze in het boeddhistische klooster woont.
“Je hebt zelf de keuze om deze weg te volgen. Het is een individuele beslissing en aangelegenheid. Als je ervoor kiest het pad te belopen, heb je de taak om jezelf te observeren. Als je stress ervaart, moet je jezelf onderzoeken. Door in jezelf te kijken wat de spanning veroorzaakt, kun je er ook iets aan doen. Dat is het begin van de oefening; jezelf onderzoeken en de weg volgen.
Ik vroeg me af of zo’n boeddhistische weg ook haalbaar is drukke westerlingen.
Wij leven niet in een klooster en boeddhisme is ook niet iets dat iedereen van thuis uit meekrijgt. Kun je dit eigenlijk leren, zo’n boeddhistische houding? Jeong Kwan heeft inmiddels verschillende bezoeken aan het westen gebracht en ziet ook wat er op straat gebeurt. “Zonder culturele basis is het hier niet makkelijk om deze evenwichtige weg te volgen, maar het is wel mogelijk. Al moet je er wel voor aan de slag en jezelf motiveren om te oefenen.”
Mediteren gaat je helpen om jezelf te onderzoeken. Als je geen boeddhistische traditie kent, doe je er goed aan een centrum te zoeken in je omgeving.”
Koreaanse chef Jeong Kwan
Zo’n meditatie gemeenschap wordt ook wel een sangha genoemd en bestaan in allerlei vormen. De meeste groepen komen regelmatig samen om te mediteren, te delen wat er in je omgaat en elkaar te helpen mindfulness te ontwikkelen. Sommige sangha’s komen wekelijks samen in een huiskamer en andere groepen zijn uitgegroeid tot grote centra waar je cursussen kunt volgen en zelfs overnachten. Samen oefenen is volgens Jeong Kwan de belangrijkste stap in het cultiveren van een bewustzijn en compassie. “Als je samen oefent, deel je de energie. Dat maakt een gemeenschap van beoefenaars zo waardevol. Hoe meer energie je deelt, hoe meer profijt je hebt van de beoefening.”
Daarom is het delen van eten zo belangrijk voor de Koreaanse chef.
Door haar tempel eten te delen, verspreidt zij de energie van vredig leven. Al gaat er wel een stap aan vooraf: “Je moet eerst leren tevreden te zijn met jezelf. Als dat lukt, straal je het uit en beïnvloed je andere mensen.” De Koreaanse non is het levende bewijs hiervan. Tijdens ons gesprek keek ik in haar stralende ogen. Ik verstond geen woord Koreaans, maar ik sprak oprecht met haar. Niet in taal, maar vanuit gevoel.
Niet eerder heb ik zo’n fijn en warm gesprek met iemand gehad die ik woordelijk niet begreep.
Didie Schackman in gesprek met Jeong Kwan
De antwoorden van de boeddhistische chef zette me aan het denken: Samen oefenen is een mooi streven, maar hoe kunnen we elkaar daarin helpen? Er zijn zoveel mensen, en kinderen in het bijzonder, die steeds meer vereenzamen. Ik dacht aan jongens en meiden die de hele middag op hun zolderkamertje alleen communiceren met digitale game vrienden. Hoe kan ik deze kinderen helpen hun ‘vredige’ weg te vinden? Het antwoord van Jeong Kwan opende mijn gedachten: “Gebeurtenissen komen en gaan. Het fenomeen van individualisme is geen moment opname. Het is niet plotseling ontstaan. Deze ontwikkeling heeft een aanloop gehad en zal ook weer verdwijnen.
Alles is aan verandering onderhevig, de geschiedenis laat ons dit zien.
Terwijl wij middenin een fase zitten, is er alweer iets anders gaande dat zich over een tijdje openbaart.” Jeong Kwan gaf me het gevoel dat ik me niet hoef te verzetten tegen het individualisme en dat er verandering op komst is. Maar wel een positieve hopelijk? Daar had de wijze non direct een antwoord op. Het kostte haar geen enkele moeite om de vinger op de zere plek te leggen. Want wie maakte er een probleem van? Niet de kinderen of individualisten, maar ik, de denkende Didie.
De urgentie van deze vraag kwam voort uit mijn denkwereld, mijn perceptie van de werkelijkheid.
Jeong Kwan: “Door je te verzetten tegen dit fenomeen, heb je een zwaar leven. Je lijdt eraan.” Ik ontving haar boodschap met open mind. Het was niet aan mij om andere mensen en kinderen te wijzen op hun gedrag.
Als dit niet goed is voor mensen, moeten ze dat eerst zelf ervaren. Niet door druk van buitenaf, maar van binnenuit.”
boeddhistische non Jeong Kwan over onze samenleving
Vanuit de historisch eetzaal waar we ons gesprek voerden, keek de non plotseling naar buiten, naar het IJ, de Hollandse rivier. “Als het niet goed voelt, zal een verlangen naar geluk groeien en komt er beweging in de mens, zoals de stroom van een rivier.”
De rivier bracht Jeong Kwan terug bij haar eigen pad, die van eerlijk eten.
Voor haar de meest oorspronkelijke weg om met elkaar in vrede te leven. “Door het juiste eten komen we in beweging, als een rivier. Het geeft ons de energie om te veranderen. Alles hangt ermee samen, de bescherming van de natuur, de klimaatverandering, het geweld dat we dieren aandoen. Eten brengt de balans in hoe we overleven.” De glimlach van Jeong Kwan aan het einde van ons gesprek gaf me vertrouwen.
Als we kiezen voor eerlijke ingrediënten en er bewust mee omgaan, kunnen we als samenleving letterlijk en figuurlijk in beweging blijven.
Geen druk van buitenaf of haast om fenomenen de kop in te drukken, maar zorg dragen voor onszelf. Door je mind en lichaam serieus te nemen en te voorzien van voeding die ertoe doet, behoud je de energie om voluit te leven. En door zelfonderzoek en samen oefenen in een gemeenschap kunnen we elkaar helpen als we lijden. Door de energie met elkaar te delen, wordt de beweging alsmaar groter.
Niks afdwingen, maar vanuit meditatie en zelfonderzoek voelen wat je nodig hebt en daarnaar handelen.
Ik bedankte Jeong Kwan voor haar inzichten en nam afscheid. Ik wilde niks liever dan dat ze haar geweldige energie weer kon delen met de keuken brigade. Bij het vertrek keek ik nog even door het raampje van de keuken. Ik ving een laatste glimp op van haar stralende glimlach waardoor mijn hart zich verder opende; in beweging dankzij de wijsheid van een non die kookt vanuit compassie.
Haar boodschap, die van eerlijk eten en leven, deel ik vanuit mijn energie om samen het leven op deze aardbol te eren.
Persoonlijk heb ik geleerd om met de stroom mee te bewegen en me er minder tegenaan te ‘bemoeien’. En ik heb meer vertrouwen gekregen in de drijvende kracht van het vuur dat ieder mens in zich draagt.
Mocht jouw vuur nu koud aanvoelen of weet je er even geen raad mee, zet dan de juiste stap om je hart te verwarmen. Gun jezelf rust en bereid in alle stilte een kom soep met verse groenten en geurige kruiden. Ervaar de warmte in je lichaam en laat het je mind kalmeren. Het is de weg die de non samen met jou gaat.
