Is het erg dat ik graag alleen ben? Ik heb me vaak een vreemde gevoeld omdat ik het heerlijk vond in m’n eentje op pad te gaan. Solo een weekendje weg, het museum bezoeken of wandelen in het bos. Ook in mijn dagelijkse projecten heb ik afzondering nodig om tot mijn beste werk te komen. Ik vind het fijn in m’n uppie te zijn, maar vaak word ik niet begrepen.
De afzondering opzoeken, als vrouw graag alleen zijn?
Als je een gezin hebt zoals ik, wordt het weleens gezien als niet-sociaal. En dat is jammer. Want mensen zoals ik presteren het beste als we zogezegd een tikkeltje asociaal zijn. Bovendien wordt mijn afzondering altijd gevolgd door een intens genieten van het samenzijn.
Eenzaamheid kan niet zonder samenzijn bestaan.
In een nieuw boek van de Britse schrijver Stephen Batchelor ontdek ik niet één, maar vele soortgenoten die zich graag afzonderen. In The Art of Solitude vertelt hij over kunstenaars, schrijvers en politieke leiders die in eenzaamheid tot leven komen. Een van hen is kunstenares Agnes Martin, die jarenlang solo leefde in de woestijn.
En de Franse politicus en filosoof Michel de Montaigne, die de eenzaamheid opzocht in een kasteel om er zijn meesterwerk te schrijven. Ook Batchelor heeft talloze momenten van solitude gekend waardoor hij inzichten heeft verworven die hij op geen enkele andere wijze had kunnen ervaren.
Solitude voedt de geest.
Dat ervaar ik dagelijks wanneer ik schrijf. Als ik begin met schrijven, meestal op mijn zolderkamer of in een bibliotheek, hoor ik alles om me heen. Ik zie elke beweging vanuit mijn ooghoeken en mijn gedachten zijn bij de mensen en verhalen die iets voor mij betekenen. Ze inspireren mijn werk en helpen denkbeeldig bij de eerste aanzet. Maar als ik eenmaal op dreef ben, ontstaat er een cadans waarbij ik alleen nog reageer op wat ik aan het schrijven ben. Steeds dieper verbind ik me met mijn ideeën die uiteindelijk hun eigen verhaal schrijven. Ik hoor en zie niks meer, iedereen verdwijnt uit mijn hoofd. Ik heb mijn alleen zijn nodig om tot de beste artikelen te komen, ik geniet van solitude.
Alleen zijn is ook nodig om me comfortabel te voelen met mezelf.
Maak je niet druk om wat anderen over je zeggen, wat zeg je tegen jezelf?
filosoof Michel de Montaigne
Ik ben onder de indruk van Montaigne’s woorden, van de politicus uit de Franse renaissance. Over hoe hij streeft naar onthechting en zijn geest wil leren kennen om niet zomaar te reageren op iedere impuls. Hij onderzoekt de voortekenen in zijn brein zodat gedachten niet groter worden, maar juist kalm. Om zo een mentale catastrofe te voorkomen. Op de momenten dat ik alleen ben, doe ik een soortgelijk onderzoek. Dan kan ik zonder vanzelfsprekende rollen als moeder, partner, dochter of vriendin mijn brein doorgronden.
De eenzaamheid brengt me dan inzichten waardoor ik mezelf beter leer kennen.
Al is dit niet het enige wat mij drijft. Want ik ben Didie dankzij al mijn dagelijkse rollen. Zonder het gevoel moeder te zijn, echtgenoot of ondernemer raak ik ernstig in de war. Daarom heeft alleen-zijn een soort ‘tipping point’ zoals Batchelor erkent: het moment waarop het verlangen naar afzondering omslaat in de wens om samen te zijn. Een schrijvende kunstenaar zoals ik heeft stilte nodig om te performen, maar dat maakt van mij nog geen kluizenaar. ‘We ontkomen er niet aan dat we alleen zijn, noch dat we altijd samen zijn’, aldus Stephen Batchelor in zijn boek. En dat klopt.
Na het alleen zijn, komt de behoefte aan samenzijn.
Daar ontkom ik gelukkig niet aan. Van wekenlang leven in stilte zou ik krankzinnig worden. Mijn hart zou een bodemloze put worden met verhalen uit wanhoop in plaats van verwondering. Dat omslagpunt heb ik regelmatig ervaren in een strandhuisje, een boshut in de bergen en zelfs in een drukke stad.
Iedere keer was er een tipping point, het moment waarop de vreugde van de leegte omsloeg in een gigantisch verlangen om onder de mensen te zijn. In solitude vind ik mezelf om daarna te beseffen dat ik besta dankzij de mensen van wie ik houd. Probeer jezelf eens los te zien van iedereen om je heen. Dat is onmogelijk. Jij bent het boek, zij de verhalen.
In de stilte en afzondering heb ik geleerd minder snel te reageren op situaties.
Om de reacties die mijn brein altijd klaar heeft staan, te verzwakken en goed te beoordelen voordat ik iets doe. Niks doen of zeggen brengt me vaak meer dan op routine aan de slag gaan. Ik heb geleerd om als een soort poortwachter om te gaan met alles wat mijn brein binnenkomt en zelf te bepalen wat ik ermee doe. Sommige routine is nuttig zoals opstaan en aankleden, maar niet routine die mijn leven inperkt.
Alleen zijn is waardevol als het bijdraagt aan de positieve manier waarop je leert omgaan met situaties.
Filmmaker Edward Burger heeft dit prachtig in beeld gebracht in de documentaire The Mountain Path. Hierin filmt hij boeddhistische kluizenaars die jaren in afzondering leven. Maar ook deze solisten zijn niet altijd alleen. Enkele kluizenaars komen regelmatig samen om elkaar scherp te houden. Je hoeft dus niet altijd alleen te zijn om er de vruchten van te plukken.
Het is ook mooi als je vanuit afzondering meer waardering krijgt voor het samenzijn. Hoe meer je alleen bent, des te sterker voel je de verbondenheid met anderen mensen. Kunstenares Agnes Martin leefde jarenlang alleen in de woestijn. Zo leerde ze te leven als een kluizenaar en kwam erachter dat langdurige afzondering onmenselijk is. Uiteindelijk begaf ze zich weer onder de mensen.
Ook ik zoek de mensen op. Maar niet zonder de afzondering die eraan vooraf gaat. En daar blijf ik van genieten, ook al lijkt het soms asociaal. Een weekend alleen weg of een dagje voor mezelf geeft me rust, creatieve inzichten en ruimte waardoor ik me beter kan verbinden met mijn gevoel en uiteindelijk iedereen die belangrijk voor me is. Alleen zijn is een geschenk, maar samenzijn een voorwaarde om te leven.
Het is ondraaglijker altijd alleen te zijn dan het nooit kunnen zijn.
Michel de montaigne, filosoof
