Is de stilte retraite een goede manier om een stap verder te komen in je leven? Ik houd van de stilte, maar het kan me ook onrustig maken. En niet elke stilte is hetzelfde. Een stiltewandeling in de natuur is een comfortabel gesprekje met de natuur. Maar verplicht stil zijn tijdens een retraite is soms erg heftig. Dat je tijdens een stilte retraite veel inzichten krijgt over jouw gedrag, gedachten en gevoelens, is mij wel duidelijk geworden. Niet alleen door eigen ervaringen in stilte, maar ook door de verhalen van andere mensen die langere periodes op stilte retraite gingen.
Stilte Retraites
Wat brengt een stilte retraite voor jouw persoonlijke ontwikkeling en rust?
Word jij gek van alle drukte in je leven? Genoeg van het voortdurende online zijn en verward over je eigen wensen en dromen? Dan heb je vast wel eens gedacht aan een stilte retraite. Je bent zeker niet de enige. Stilte retraites zijn erg populair geworden vanwege het onontkoombare geluid en de drukte in ons leven. Niet alleen letterlijk door alle herrie op straat, maar ook door het gemis van de natuur. We worden dagelijks geconfronteerd met een gigantische hoeveelheid asfalt, hoge gebouwen, betegelde tuinen en ooit zo mooie uitzichten die ons nu worden ontnomen door hoge gebouwen. En dan is er nog dat andere veeleisende spook waardoor we massaal verlangen naar stilte: de smartphone. Omdat het geluid en de drukte om ons heen zo heftig zijn geworden, zoeken steeds meer mensen naar een stille plek om rust te vinden.
Hoor jij jezelf nog?
Word je wakker en voel je wat goed voor je is? Ik heb mezelf de gewoonte aangeleerd om bij het wakker worden bewust adem te halen en te voelen hoe ik er voor sta. Wordt het een dag met veel zachte energie (yin) of krijgt mijn kracht voorrang en ben ik vooral heel yang? Vaak is het een wisselwerking van yin en yang. En wanneer ik er goed naar luister, komt het in balans. Die aandacht voor mijn behoeften geeft rust en ruimte om helder te denken. De boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh omschrijft het heel mooi in zijn boek Stilte: ‘
Als je het lawaai in jezelf kunt stoppen en je in stilte weet te vestigen, kun je de diepste roep in jezelf horen. Je hart roept je toe. Je hart probeert je iets te vertellen, maar je kon het niet horen omdat je hoofd vol zat met lawaai.’
zenleraar Thich Nhat Hanh
Door alleen te reizen, te oefenen tijdens meditaties en verschillende kloosters te bezoeken heb ik gevonden welke vorm van stilte voor mij werkt. Als ik te lang alleen in stilte verblijf, wordt het eenzaam van binnen. Niet tijdens een groepsretraite, want dan is er het samenzijn en soms ook een avond- of ochtendgesprek. Echt helemaal alleen in de natuur hoeft voor mij niet langer dan enkele dagen te duren.
Ergens in mij zit een kluizenaar, maar wel een vrolijke die de lach nodig heeft.
Om mezelf lachen lukt aardig, maar na twee dagen worden die grappen ook wel saai. Bovendien heb ik een lieve, warme man met wie ik heel veel lol heb en een zoon met pretogen die elke treurnis verplettert. Mezelf dwingen tot lange stilte retraites is daarom helemaal niet nodig. In een groep is dat echt anders. Dan voel je de energie en zoektocht van de groepsgenoten en is er voor mij geen eenzaamheid. Al doende heb ik dat ontdekt. En zo is er voor iedereen een vorm van stilte die goed doet.
Is er veel lawaai in je hoofd? Ga dan op stilte retraite.
Experimenteer met verschillende vormen, met en zonder stilte, totdat je de retraite hebt gevonden die bij je past. Ik ben inmiddels zover dat ik de behoefte aan stilte geïntegreerd heb in mijn dagelijks leven. Daardoor zijn stilte retraites niet meer zo hard nodig. Door alleen te wandelen of joggen breng ik mijn gedachten tot rust. En door regelmatig in stilte en afzondering te werken heb ik de beste concentratie voor mooie projecten. Wordt het toch te druk in mijn hoofd en hoor ik mezelf niet meer, dan kies ik voor groepsretraites of workshops van een of twee dagen. Of ik volg een paar extra yin yoga lessen en meditaties. Ook blijf ik geïnspireerd dankzij mijn boekenkast gevuld met de wijze woorden van mindfulness monnik Thich Nhat Hanh of zenleraar Shunryu Suzuki. Ik heb mijn mindful leven gevonden door heel veel te experimenteren, reizen, lezen en oefenen. Met het volgen van een stilte retraite kun je ook jouw pad vinden.
De 2 bekendste vormen van stilte retraites:
Je kunt grofweg twee vormen van retraite onderscheiden: alleen op pad of met een groepsretraite in stilte.
1. Alleen op retraite in stilte
Alleen op ‘relax retraite’
Als je alleen op pad gaat, boek je een eenvoudig huisje in de natuur en verblijf je enkele dagen in stilte. Praktisch gezien is dit makkelijk te regelen. Je boekt immers een accommodatie zonder wifi, pakt je rugzak in en hebt met niemand contact. Nadeel hierbij is voor sommige mensen het ontbreken van begeleiding. Je zit met jezelf ‘opgescheept’ en niemand geeft je inzicht in lastige emoties.
Het ontbreekt ook aan specifieke oefeningen in stilte waardoor je jezelf en je gedrag onderzoekt.
Geen andere mensen om je heen betekent ook dat je niet geconfronteerd wordt met je automatische gedrag in sociale omgang. Zo wilde ik altijd iets van kennis wilde delen of vragen aan groepsgenoten zonder op voorhand te checken of iemand daar behoefte aan had. Dat merkte ik pas tijdens een verblijf in groepen, in m’n eentje kwam dat aspect niet aan bod. Heb je geen psychologische nood om in stilte te zijn en wil je vooral even relaxen zonder gezeur aan je hoofd? Dan is zo’n ‘relax retraite’ van een dag of langer heerlijk. Boek een solo weekend weg en laad jezelf op.
Mentale uitdagingen in je eentje
Wil je langer weg en ontdekken waar je mentaal toe in staat bent zonder begeleiding, dan zijn de pelgrimsroutes een interessante optie. Je gaat een paar dagen of weken wandelen en de routes zijn bekend (zoals de Camino de Santiago de Compostela). Je hoeft je ook geen zorgen te maken over de slaapplekken, die zijn onderdeel van de route. Mocht je tijdens de stiltewandelingen toch behoefte krijgen aan een praatje, dan zijn er ‘s avonds in de herberg of kloosters medepelgrims te vinden. Je kunt ook ongepland gaan wandelen, fietsen, varen of berg beklimmen, maar dan zal je voorbereiding intensiever zijn. Of wat te denken van een reis naar Tibet?
Het meest indrukwekkende voorbeeld van zo’n solo retraite is voor mij de zoektocht van Arita Baaijens. Ik leerde haar kennen tijdens een spiritueel festival. Als enige Westerse vrouw bereisde ze gedurende een periode van vijftien jaar met haar eigen karavaan kamelen de Sahara. De zelfgezochte eenzaamheid veranderde haar kijken op het leven. Haar angst voor het onbekende werd een ijzersterke positieve kracht. Het leidde zelfs tot een tweede solo retraite met paarden naar het Altaigebergte in Siberië. Daar kalmeerde haar wetenschappelijke brein en kwam zij tot het gevoelsmatige inzicht dat we niets zijn en niets weten. Die ervaring bevrijdde haar geest waardoor ze haar leven met openheid kon voortzetten.
2. Op stilte retraite met een groep
Bij een groepsretraite in stilte kun je rekenen op deskundige begeleiding. Zo zijn er lange tochten in de woestijnen van Marokko of de Sinaï waarbij je opdrachten krijgt en mentale coaching. Mensen die lange stilte retraites hebben gevolgd, bijvoorbeeld van drie weken, zweren bij deze periode. Omdat je zo een cyclus doormaakt van aftasten, euforie, ontberingen en uiteindelijk weer die euforie van de ervaring. Is zo’n woestijntocht te heftig voor je, begin dan met een groepsretraite van een dag in Nederland of ga voor een weekend op retraite of bijvoorbeeld naar Frankrijk. Zo kun je voelen wat de eerste stilte met je doet. Het gaat erom dat je een vorm vindt die bij jouw levensfase en gezin past.
Niet iedereen wil en kan als een monnik drie maanden of drie jaar in een grot mediteren.
En wil je toch weten hoe dat is, dan zijn er genoeg boeken en films om die inzichten te delen zoals ‘The Mountain Yogi’. In deze documentaire volg je een yogi die na twintig jaar totale afzondering hoog in de bergen van de Himalaya zijn grot verlaat om zich onder de mensen te begeven
Een langere periode van stilte geeft inzichten, maar is niet zaligmakend.
Ik moet ook altijd denken aan mijn gesprek met voormalige non Sandra van Alderden die enkele jaren in het boeddhistische klooster van Thich Nhat Hanh verbleef. Stiltewandelingen en meditaties behoorden tot haar dagelijkse routine. Waren alle nonnen en monniken daardoor geheel in het reine met zichzelf gekomen? Was de boeddhistische gemeenschap een perfecte wereld van onthechting en vrede? Zeker niet.
Irritaties, verlangen en nog veel meer menselijke eigenschappen waren niemand vreemd, ook niet na jaren in het mindfulness klooster.
Hetzelfde lees je terug in de verhalen van vijftien Nederlanders die de afgelopen jaren op retraite gingen. Petra van Rijn, zelf ervaringsdeskundige, schreef er een informatief boekje over: Wat stilte met je doet. Uit de verschillende verhalen blijkt dat een stilte retraite iedereen inzicht geeft, maar dat het geen voorbode is voor ultieme gelukzaligheid. De retraitegangers koesteren hun bijzondere momenten van geluk, maar hebben ook mentale en fysieke uitdagingen doorstaan. Ze hebben wel een ding gemeen: iedereen voelde de inspirerende kracht na de stilteperiode waardoor hun levens een andere wending nam. Dankzij de verrassende ervaringen en onverwachte gebeurtenissen maakten veel deelnemers nieuwe keuzes in hun leven, vaak beroepsmatig.
Dankzij de stilteperiode leerden ze bewuster te leven en met aandacht de dagelijkse dingen te doen.
Een van de verhalen werd verteld door Mirjam van Biemen, mijn studiegenoot aan de School voor Journalistiek. Ze onderging verschillende stilteretraites in Nederland en België om er een boek over te schrijven: In Stilte. Ze verbleef bij de soefi’s, een Hare Krishna gemeenschap en een katholiek klooster in België. Ook zat ze vijf dagen op een berg zonder te eten. De persoonlijke ervaringen maakten haar bewust van de wens om meer radio te maken in plaats van het meer naar buiten gerichte televisiewerk. Het zaadje dat tijdens de retraites werd geplant is inmiddels uitgegroeid tot een geweldig resultaat: de prijswinnende podcast In volle vlucht over vluchtelingen op een boerderij in Vorden.
Enige vorm van retraite-nazorg is wel verstandig.
Denk hierbij aan wekelijkse meditaties, mindfulness training, yoga of coaching. De overstap van een stilte retraite naar de dagelijkse routine thuis is soms erg groot. Dat herken ik wel, zelfs na een korte periode van solo retraite. Ik heb echt moeten wennen aan het schakelen tussen een mindful verblijf in de natuur of een klooster en het ritme in de stad waar ik woon. Van boeddha en de gong naar Breda en het spitsuur kostte me vaak erg veel moeite.
Door de behoefte aan stilte te integreren in mijn dagelijks leven heb ik daar nu geen last meer van.
En dat is de uitdaging waar je nu voor staat. Om te midden van de hectiek de stilte in jezelf te vinden en te verzorgen. Heb je die wens? Haal jezelf dan uit de routine en luister naar je innerlijke gefluister. Een stilte retraite is een waardevol vertrekpunt.
